Аграр тармоқ иқтисодий салоҳиятини оширишда институционал ислоҳотлар ва

 
485 
asarlarida, “Debitorlik va kreditorlik majburiyatlari o‘zaro uzviy bog‘liqdir. Lekin 
ushbu majburiyatlarni shartnomada ko‘rsatildan muddatlarda bajarilmasligi 
korxona moliyaviy ahvoliga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Ushbu holatdan kelib chiqib 
tashkilot rahbarlari debitorlik va kreditorlik majburiyatlariga alohida va 
sinchikovlik bilan e’tibor berishlari zarur hisoblanadi”
1
deb ta’kidlaydilar. 
Muddati o‘tgan debitorlik majburiyatlarining oldini olish bevosita davlat 
nazoratidagi dolzarb masala hisoblanadi. Negaki xo‘jalik yurituvchi sub’yektlar 
o‘rtasida bo‘ladigan o‘zaro munosabatlarda majburiyatlarni tartiblash asosida 
davlat naqd pul muomalasini boshqarish va iqtisodiy tadbirlar rejasini tuzib chiqish 
chora-tadbirlari belgilanadi. 
Debitorlik va kreditorlik majburiyatlari tahlili davomida ularning holatiga, 
muddatlariga, tarkibiga, kelib chiqish sabablariga, dargumon qarzlarning kelib 
chiqish xavflariga katta e’tibor berish zarur. 
Tahlil ma’lumot manbalari sifatida korxona balansi (1-shakl), moliyaviy 
hisobotining 2a-shakli «Debitorlik va kreditorlik qarzlar haqidagi ma’lumotnoma» 
hamda majburiyatlari to‘g‘risidagi ma’lumotnoma va buxgalteriya hisobining 
analitik schotlari ma’lumotlaridan foydalaniladi. Bu tadbir debitorlik va kreditorlik 
majburiyatlarining aylanish davrini tezlashtirish uchun muhim hisoblanadi. 
1-jadval 
«Alliance business consult » ma’suliyati cheklangan jamiyatining debitorlik 
va kreditorlik qarzlari balansi tahlili
2
 (2020 yil) 
Debitorlik qarzlari 
Summa, 
ming so‘m 
Kreditorlik qarzlari 
Summa, 
ming so‘m 
Xaridor va buyurtmachilarning 
qarzi 
4 348 
Mol 
yetkazib 
beruvchi 
va 
pudratchilarga qarz 
- 
Mol yetkazib beruvchilar va 
pudratchilarga 
berilgan 
bo‘naklar
13 012 
Olingan bo‘naklar
- 
Byudjetga soliq va yig‘imlar 
bo‘yicha bo‘nak to‘lovlari 
- 
Byudjetga 
to‘lovlar 
bo‘yicha 
qarzdorlik 
3 844 
Maqsadli davlat jamarmalari 
va sugʼurtalar bo‘yicha bo‘nak 
to‘lovlari 
- 
Maqsadli davlat jamarmalariga 
to‘lovlar bo‘yicha qarz
397 
Boshqa debitorlik qarzlari 
99 300 
Mehnatga haq to‘lash bo‘yicha 
qarzi
12 969 
Jami 
116 660 
Jami 
17 210 
Kreditorlik qarzlarning 
debitorlik qarzlaridan 
ortiqchaligi 
- 
Debitorlik qarzlarining 
kreditorlik qarzlaridan 
ortiqchaligi 
99 450 
Balans 
116 660 
Balans 
116 660 
 
1-jadval ma’lumotlaridan ko‘rinadiki, o‘rganilayotgan davrda «Alliance 
business consult» MCHJda jami debitorlik qarzlari 116 660 ming so‘m bo‘lgan 
1
Vahobov A.V., Ibragimov A.T., Ishonqulov N.F. “Moliyaviy va boshkaruv tahlili”. Darslik. -T.: “Sharq”, 2005 y.
2
«Alliance business consult» ma’suliyati cheklangan jamiyatining buxgaiteriya balansi, debitorlik va kreditorlik 
qarzlari haqida ma’lumotnoma va h.k. axborotlar

---