Аграр тармоқ иқтисодий салоҳиятини оширишда институционал ислоҳотлар ва

 
484 
DEBITORLIK VA KREDITORLIK MAJBURIYATLARI HOLATI 
TAHLILI VA QARZLARNI KAMAYTIRISH YO
‘
LLARI 
M.Sh. Baxtiyorova, M.K. Kurbanova 
 – TDAU talabalari 
Xo‘jalik yurituvchi subyekt faoliyati davomida kontragentlar, mol yetkazib 
beruvchilar, pudratchilar, xo‘jalik ishchi-xodimlari, budjetga to‘lovlar, budjetdan 
tashqari maqsadli jamg‘armalar, sho‘ba korxonalar, qaram korxonalar va boshqalar 
oldida majburiyat hosil bo‘lishi mumkin. Majburiyatlar birinchilardan bo‘lib mol 
yetkazib beruvchilar bilan o‘zaro hisob kitoblar paytida vujudga keladi.
Majburiyatlarning jami summasining oshib ketishining oldini olish, ishlab 
chiqarishni uzluksizligini ta’minlash, ishlab chiqarish uchun zarur bo‘lgan moddiy 
resurslar bilan yetarli darajda ta’minlash maqsadida xo‘jalik yurituvchi subyektlar 
ushbu masalalar hisobini doimo nazorat qilib borishlari lozim.
Afsuski, hozirgi kunda mamlakatimizda majburiyatlar hisobini yuritish, ularni 
hisobotlarda aks ettirish va tahlili bo‘yicha qator muammoli holatlar yuzaga 
chiqmoqda. Birinchi navbatda, majburiyatlarni o‘z vaqtida bajarmaslik nafaqat 
tashkilot balki, u bilan hisob-kitob munosabatlarini olib boruvchi ikkinchi 
tashkilotning (jismoniy shahs, davlat orgalari va boshqalar) to‘lov qobiliyatiga va 
faoliyat jarayoniga salbiy ta’sir korsatadi. Ikkinchi asosiy kamchilik sifatida 
moliyaviy hisobotlarda majburiyatlar to‘g‘ri aks ettirilmasligi deb hisoblaymiz. 
Natijada subyekt haqida noto‘g‘ri fikr vujudga kelishi va iqtidosiy zarar ko’rilishi 
mumkin.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev 2020 – yil 24 – 
yanvarda Oliy Majlisga qilgan Murojaatida: “2020 – yilda makroiqtisodiy 
barqarorlikni ta’minlash va inflyatsiyani jilovlash – iqtisodiy islohotlar 
jarayonidagi bosh vazifamizdir. Biz, shu yildan boshlab inflyatsiyaviy targetlash 
tizimini joriy qilishga o‘tdik. Bu borada Iqtisodiyot va Sanoat vazirligi, Markaziy 
bank, Moliya vazirligi iqtisodiy o‘sish bilan inflyatsiya o‘rtasida muvozanatni 
ta’minlashi, tashqi xavf-xatarlarni hisobga olishi zarur”
1
deb ta’kidlab otdilar. 
Toshkent shahri Shayxontohur tumanida joylashgan «Alliance business 
consult» ma’suliyati cheklangan jamiyati buxgalteriya xizmatlarini ko’rsatish 
sohasida faoliyat yuritib, keng qamrovli buhgalteriya va konsalting xizmatlarini 
ko‘rsatadi va o’z xizmatlarini erkin ravishda realizatsiya qiladi. 
Sir emaski subyektlar o‘z faoliyati davomida ko‘plab tashqi subyektlar bilan 
o‘zaro hisob-kitob aloqalarini olib boradi. Aynan ushbu aloqalar natijasi o‘laroq 
tashkilotlarda to‘lovlarni shartnomada ko‘rsatilgan muddatlarda bajarmay qolish 
faktlari ko‘plab uchrab turadi, natijada debitorlik va kreditorlik qarzlari yuzaga 
keladi. Albatta, «Alliance business consult» ma’suliyati cheklangan jamiyati ushbu 
muammoli holatlardan yiroq emas. 
Iqtisodchi olimlar Vahobov A.V., Ibragimov A.T., Ishonqulov N.F. lar o‘z 
1
https://xs.uz/uz/post/ozbekiston-respublikasi-prezidenti-shavkat-mirziyoevning-olij-mazhlisga-murozhaatnomasi. 
Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning Oliy Majlisga Murojaatnomasi

---