Аграр тармоқ иқтисодий салоҳиятини оширишда институционал ислоҳотлар ва

 
468 
belgilangan to’lovlarni amalga oshirib boradi, bunda bank kredit qaytarilishini 
ta'minlash maqsadida kredit berilgan ob'ektga bo’lgan mulkchilik huquqini qarz 
to’liq qoplanguncha o’zida saqlaydi. Lizingda ijarachi, shartnoma muddati 
tugagandan so’ng va ijaraga olingan mulkning to’liq qiymati to’langandan 
keyingina ijaraga olingan mulk egasiga aylanadi. Ammo bunday o’xshashlik 
faqatgina moliyaviy lizing uchun xos. 
ASOSIY VOSITALARNI TAN OLISHNING AYRIM MASALALARI 
 
 
I.R. Davletov, 
TDAU. i.f.f.d. (PhD) dotsent
 
D.Sh.Tojiboyeva,
 TDAU, talaba
S.N. Qodirova,
 TDAU, talaba
 
Bozor iqtisodiyoti sharoitida xo‘jalik yurituvchi sub’ektlari moliya-xo‘jalik 
faoliyatini amalga oshirishda asosiy vositalarning o‘rni nihoyatda kattadir. Asosiy 
vositalar korxonaning ishlab chiqarish jarayonida juda katta rol o‘ynaydi, chunki 
ular barcha korxona tayanadigan va korxonaning ishlab chiqarish quvvatini 
baholash mezoni bo‘lgan ishlab-chiqarish texnika bazasini tashkil etadi.
Xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar tomonidan xarid qilingan har qanday ob’ekt 
buxgalteriya hisobida aks ettirilishi shart. Biroq xarid qilingan ob’ektlarni hisobga 
olishda har bir ob’ektni tan olish, turkumlash va dastlabki baholash kabi 
bosqichlarni aniqlab olish zarur. Ob’ektlarni aktiv sifatida tan olish, turkumlash va 
dastlabki baholash bosqichlarini to‘g‘ri va aniq amalga oshirish to‘g‘ri va ishonchli 
hisob yuritishning muhim shartlaridan biri hisoblanadi.
Ob’ektlarni aktiv sifatida tan olish bosqichi ushbu ob’ektni moliyaviy 
hisobotda aktiv sifatida aks ettirish yoki aks ettirmaslik uchun ishlatiladigan bir 
qator mezonlar to‘plamini belgilab berganligi uchun ham muhim ahamiyat kasb 
etadi.
Mulk, xo‘jalik yuritish yoki tezkor boshqaruv huquqlari asosida xo‘jalik 
yurituvchi sub’ektga tegishli bo‘lgan asosiy vositalar hisobi uslubiyotini aniqlash 
5-sonli №Asosiy vositalar” buxgalteriya hisobi milliy standarti (BHMS) bilan 
tartibga solinadi.
Bir qator iqtisodchi olimlar tomonidan tomonidan asosiy vositalarga 
quyidagicha ta’rif berilgan “... asosiy vositalar uzoq davom etadigan vaqt 
mobaynida (bir yildan ortiq vaqt davomida) moddiy ishlab chiqarish sohasida ham, 
noishlab chiqarish soxasida ham amal qiladigan, shuningdek, ijaraga berish uchun 
foydalaniladigan moddiy aktivlardir”
1
.
Berilgan ta’rifga ko‘ra, asosiy vositalarning asosiy xususiyatlari - korxonalar 
1
Каримов, А.А., Исломов Ф.Р.. Авлоқулов А.З. Бухгалтерия ҳисоби: Олий ўқув юрти талабалари учун 
дарслик. — Т.: «Шарқ», 2004. — 592 б.; Абдуллаев А., Мундинов Э., Юсупова М., Солиев Б., Рустамов Қ. 
Молиявий ҳисоб. Т., “Fan va texnologiya”, 2005, 288 б.

---