Agarbiz o’zbekistonimizni dunyoga tarannum etmoqchi, uning qadimiy tarixi va yorug; kelajagini ulug’lamoqchi, uni avlodlar xotirasida boqiy saqlamoqchi bo’lsak, avalombor buyuk yozuvchilarni, buyuk shoirlarni


BOSHLANG’ICH SINF O’QUVCHILARNING KATTALAR BILAN BO`LADIGAN MULOQOTI



Download 5,66 Mb.
Pdf ko'rish
bet55/427
Sana22.02.2022
Hajmi5,66 Mb.
#82351
1   ...   51   52   53   54   55   56   57   58   ...   427
Bog'liq
form 312-27294

BOSHLANG’ICH SINF O’QUVCHILARNING KATTALAR BILAN BO`LADIGAN MULOQOTI 
 
AXMEDOVA SH., JDPI., ARZIEV A., Qoraqalpog’iston Respublikasi XTXQT va UMOI
 
Naslimiz davomchilarini nafaqat jismonan baquvvat, balki ma`naviy boy, yangi davr talabiga javob beradigan, 
muloqot jarayonida erkin fikr yuritadigan qilib tarbiyalash hozirgi kunning dolzarb muammolaridandir. “Ta`lim 
to`g`risida”gi qonun, “qadrlar tayyorlash milliy dasturi”da shaxsning erkinligi, mustaqil fikrlash qobiliyatini 
shakllantirish, muomala madaniyatini tarkib toptirishga birlamchi e`tibor qaratilgan. Shunday ekan, o`smir va 
o`spirinlarni muloqot jarayonida mustaqil fikrini erkin ifodalash malakalarini va ularning tanqidiy fikrlashini 
shakllantirish psixolog-pedagoglar oldida turgan dolzarb masalalardan biridir. Zero, XX1 asrda yashaydigan har bir 
insonning tanqidiy fikrlashi uchun avvalo muloqotga o`rgatish zarur. O`smir va o`spirinlarni muloqotga o`rgatish uchun 
ularga psixologik, pedagogik adabiyotlarni o`qishga tavsiya qilish, muloqot jarayonida yoshlar faoliyatini kuzatish, 
fikrlashini aniqlash va shu jarayonda psixologik o`yinlar, mashqlar, treninglardan foydalanish muhimdir.
63 


Maktabning o`rta va yuqori sinflarda yozma nutq mazmunli, ta`sirli bo`lib, grammatik jihatdan tobora to`g`ri, 
mukammal tuzilib boradi va oqibatda bunday nutq og`zaki nutqning o`sishiga ijobiy ta`sir ko`rsata boshlaydi. Bolalar 
nutqi bevosita kattalar nutqi ta`sirida o`sadi. Shuning uchun o`qituvchi nutqi o`quvchilar nutqini o`stirishda namuna 
bo`lib xizmat qilishi kerak. 
O`quvchilar tafakkurini o`stirmay turib, ularning nutqini o`stirib bo`lmaydi. Og`zaki gapirish, bayon yoki 
insho yozishda o`quvchilarning reja tuzib olishlariga e`tibor berish kerak. Yozma va og`zaki nutqni o`stirish uchun 
kitob ustida muntazam ishlash, o`qigan matnlarning tezisini, konspektini tuzish, ma`ruza, referatlar tayyorlash, adabiy 
kechalar, yozuvchilar bilan uchrashish muhim ahamiyatga ega. Nutq shartli reflekslar paydo bo`lishining umumiy 
qonunlari asosida o`sadi. Agar kishi biror bir tovushni noto`g`ri talaffuz qilishga o`rganib qolgan bo`lsa, unda bu 
kamchiliqlarni tugatish qiyin bo`ladi. Shuning uchun bolalarda yoshligidanoq ijobiy nutq odatlarini tarbiyalashga 
ahamiyat berish zarur. 
O`smirlar muloqotiga nisbatan o`spirinlar muloqoti ancha tarbiyalangan bo`ladi. Chunki ular muloqot 
madaniyati, muomala sirlarini egallagan bo`ladilar.
Bizning yuksak ma`naviy ehtiyojlarimizdan biri-bu muloqotga bo`lgan ehtiyoj. Muloqotga bo`lgan ehtiyojimiz 
qondirilmasa, ongimiz ham rivojlanmaydi. Shuning uchun biz doimo muloqotga bo`lgan ehtiyojimizni qondirishimiz 
lozim. Kimlar bilandir muloqotdan qoniqish hosil qilamiz, ba`zi hollarda esa biz qoniqmaslikni his qilamiz. Katta 
yoshdagi kishilar rasmiy va norasmiy munosabatlarga kirishadilar. Rasmiy munosabatlar ish, xizmat yuzasidan bo`ladi. 
Norasmiy muloqot esa ishdan boshqa paytlarda, o`yda (oila), mahallada, ko`cha - ko`ylarda bo`ladi.
Kattalar muloqotida ko`pincha muloqot madaniyati amalga oshiriladi, ya`ni bir-birlarini hurmat qilish, 
ishonish, anglash kabilar. Ammo ba`zi paytlarda muloqot buzilishi ham mumkin. Chunki kattalar ayrim paytlarda bir-
birlarini tushunmasdan xafa qilib qo`yishlari, ko`ngilga og`ir botadigan gaplar aytib yuborishlari, natijada nizolarni 
keltirib chiqarishlari mumkin. Agar muloqot madaniyati kishilarda yaxshi shakllangan bo`lsa, ular bir-birlarini 
tushunishlari oson ro`y beradi. Muloqot madaniyati yoshlikdan oilada, ijtimoiy muhit ta`sirida, o`z-o`zini anglash, 
tarbiyalash oqibatida shakllanishi mumkin. Biz kattalar yoshlarga namuna, ibrat bo`lishimiz bir-birimizga bo`lgan 
muloqotimizdan kelib chiqadi. “Oltin so`zlar”(azizim, aylanay, o`rgilay, juda ham ajoyibsiz, bugun boshqachasiz, 
kiyimingiz juda yarashibdi kabi) dan kundalik hayotimizda ko`proq foydalanishimiz zarur. Kattalar muloqotiga yoshlar 
taqlid qilishlari orqali ularda muomala san`ati, madaniyati shakllanib boradi. Ayniqsa, oilada biz bu holatlarga e`tibor 
berishimiz kerak. Chunki “qush uyasida ko`rganini qiladi” degan naql bejiz emas.
Kattalar ham bir-birlariga verbal, noverbal va paralingvistik ta`sir ko`rsatadilar. Biz vaqti kelganda imo-ishora, 
mimika, pauzalar orqali ham bir-birimizga ta`sir eta olamiz. Bir og`iz so`z bilan ham xursand, yoki xafa qila olamiz. 
Shuning uchun doimo kattalar bir-birlariga samimiy munosabatda bo`lib, ta`sir qilishlari lozim.
Kattalar muloqoti ma`lum bir yoshlarda o`ziga xos bo`ladi. Masalan, kattalar ma`lumotlariga, yoshlariga, 
jinslariga, kasblariga qarab muloqotda bo`ladilar. Keksalar muloqoti o`ziga xosdir. Ular xuddi kichik bolalardek izzat-
talab, injiq, e`tibor talab bo`lib qoladilar. Keksalarga ehtiyotkor bo`lib muomalada bo`lish zarur, chunki ko`ngillari 
nozik bo`ladi. Ularga ko`ngillarini ko`taradigan so`zlarni ko`proq qo`llash zarur. 
Demak, har bir yoshga kiradigan kishilar, shu jumladan, kattalar ham o`ziga xos muloqotga kirishadilar. 
Muloqot har bir davrga xos holda amalga oshiriladi. 

Download 5,66 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   51   52   53   54   55   56   57   58   ...   427




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish