Afrika materigining geologik tuzilishi va tektonikasi Reja: I. Kirish II. Asosiy qism

Sudan-Gvineya o`lkasi. Saxroi Kabirning janubiy chegaralaridan Gvineya qo`ltig`igacha. Kongo botig`ining shimoliy chekkasidan balandliklargacha cho`ziladi va Saxroi Kabir-Arabiston platformasining janubiy chekkasini egalaydi: yotiq tektonik bukilmalar va balandliklar bu joy uchun xarakterlidir. Sudanda tekislik relyefi umuman past bo`lgani xolda bukilmalar o`rta Niger, Chad ko`li va Oq Nilning o`rta oqimi botiqlarida yaqqolroq ko`rinadi, botiqlar to`rtlamchi davrda qum- gil yotqiziqlari bilan to`lgan.
Janubiy Sudanda yog`ingarchilik mavsumi 8-10 oy davom etadi, shu davrda Kuyosh ikki marta zenit orqali o`tgani munosabati bilan ikkita maksimum kuzatiladi. Mussoning namli sig`imi kamayganligi sababli janubdan shimolga tomon yog`in miqdori kamayadi: janubda 1800 — 1500 mm yog`in tushsa, shimolda 350 - 250 mm va undan ham ko`p tushadi. Ayniqsa Gvineya qo`ltig`ining qirg`oq bo`yidagi pastekisligida va Shimoliy qirlarning shamolga o`ng yon bag`irlarda yog`in ko`p (3000 mm dan ortiq) bo`ladi.
Gvineya zonasining daryo vodiylari bo`ylab uzok shimolga tomon galeriya o`rmonlari davom etadi. Ular doimiy yashil gigrofit daraxt turlaridan iborat. Qurg`oqchilik mavsumida bu daraxtlar suv tanqisligini sezmaydi, chunki ular grunt suvlaridan baxra oladi. Bu o`rmonda taxtaga o`xshash ildizga tayanadigan pandanus, yovoyi kofe uchraydi.
Kongo botig`i va uning chekkasidagi balandliklar. Kongo botig`i Afrika platformasining tomomila berk eng yirik (maydoni 3 km.kv. ga yaqin) sineklizasidir. Bu botiq shimol, g`arb va janub tomondan qadimgi kristall poydevor antiklizalari halqasi, yaoni bir necha marta peneplenlashish natijasida tekislangan yassi tepali balandliklar: shimolda Azande balandligi, g`arbda Janubiy Gvineya balandligi, janubda Lunda-Katanga balandligi bilan o`ralgan.
Kongo botig`i eng qadimgi (kembriydan oldingi) poydevori asosan kontinental svitalar bo`lgan qalin svitalar bilan ko`milgan. Bu svitalarning to`planishi yuqori paleozoyda boshlanib, uchlamchi davr oxirida Janubiy Afrikadagi Kalaxari qumlariga o`xshash qumlarning to`planishi bilan tugagan.