Afrika materigining geologik tuzilishi va tektonikasi Reja: I. Kirish II. Asosiy qism

Saxroi Kabir- Atlantika okeanining soxilida Afrika orqali Markaziy Osiyodagi Gobi cho`ligacha 1200 km masofaga cho`zilagan cho`llar mintaqasi Saxroi Kabirdan boshlanadi. Bu mintaqa uzunligining yarmi 6000 km Saxroi Kabirga to`g`ri keladi. Saxroi Kabir shimoldan janubga tomon 2000 km masofaga cho`ziladi. Maydoni 8,7 mln. km.kv. bo`lib, Yevropa maydoning 1/3 qismiga barobar keladi va Avstraliya maydonidan 1 mln.km.kv. dan oshadi.
Saxroi Kabirning shimoliy chegarasi Atlas tog`larining janubiy etaklaridan, sharq tomonda- shartli ravishda 30 shimoliy kenglikdan o`tadi. Saxroi Kabirning iqlimi cho`l iqlimdir. Saxroi Kabir landshaftlarining asosiy xususiyatlari g`oyat quruq kontinental tropik havoning xukmronligiga aloqador. Quruqlikning asosiy sabablari shuki, Saxroi Kabir ustidagi dinamik maksimumda havo masallari pastga tushadi, bundan tashqari kondensatsiya satxi juda yuqori (5 km gacha) konvektiv oqimlar buncha balndlikda ko`tarilolmaydi. Saxroi Kabir jazirama bo`lganidan suv nixoyatda ko`p bug`lanadi. Yog`in-sochinning talaygina qismi yer betiga yetib kelmasdanoq bug`lanib ketadi. Shuning uchun namlanish koefitsenti amalda nolga barobar.
G`arbiy Saxroi Kabir - Atlantika okeani, Axaggar tog`ligi va Alhamra o`tasidagi oblastp. Unda kristall jinslardan va cho`kindi svitalardan tarkib topgan pastroq tekisliklar ko`proq. Qadimgi asos sineklizasi keng Al- Joff botig`i va Atlas oldidagi bukilmalarning yaqinidagi tektonik xarakatda cho`kkan rayoni Ar-Rir botig`i platolar bilan o`ralgan. G`arbiy Saxroi Kabirda havo namligining yuqoriligi, xaroratning birmuncha pastligi va o`simliklarni ko`pligiga qarab Atlantika bo`yidagi akummulyativ tekislik ajralib turadi. Bu yerni janubida nixoyatda issiq bo`lib, o`simliklar deyarli yo`q.
Markaziy Saxroi Kabirga Axagarr va Tibesti tog`liklari hamda ularga shimol va janub tomondan yondashgan rayonlar kiradi.
Sharqiy Saxroi Kabirga Liviya, Arabiston va Nubiya cho`llari kiradi. Saxroi Kabirning boshqa rayonlardan Liviya cho`lining farqi shuki, uni vodiylar kesib o`tgan emas. Aftidan to`rtlamchi davrning xatto plyuvial eppoxalarida ham Liviya cho`li juda quruqligicha qolavergan va unga Tibestidan oqib tushgan daryolar qumlarga va shag`al tosh oqiziqlarga singib yo`k bo`lib ketgan.