Қадриятлар фалсафаси
Sana 08.06.2023 Hajmi 1,53 Mb. #949959
Bog'liq
qadiryatlar falasfasi
РЕЖА 1.Фалсафа тарихида кадрийат муоммоси. 2.Кадрийат тушунчаси. Кадрийатлар турлари ва кадрийавий йондашув. Кадрийавий ариентатсийа ва тизимлар. юнонча phileo – севаман ва sophia – донолик сўзларидан келиб чиққан бўлиб, мазкур атаманинг дастлабки маъносини доноликка муҳаббат деб талқин қилиш мумкин. Мантиқ инсоннинг билишни амалга ошириш шакллари, қонунлари ва усулларини ўрганадиган фан Этика маънавият ва ахлоқ ҳақидаги таълимот Эстетика гўзаллик қонунларига мувофиқ ижоднинг моҳияти ва шакллари ҳақидаги фан Жамиятда мавжуд қадриятларнинг ранг-баранглиги уларни таснифлаш заруриятини белгилайди қадриятларни ижтимоий ҳаёт соҳаларига кўра қадриятларнинг субъектлари ёки манбаларига кўра қадриятларнинг жамиятдаги ролига кўра ФАЛСАФИЙ ДАВРЛАР ВА ФАЛСАФИЙ МАКТАБЛАР қадрият ва борлиқ айнийлаштирилган, қадриятга хос бўлган хусусиятлар эса унинг мазмунига киритилган қадриятлар диний хусусият касб этган ва илоҳий моҳият билан боғланган ижодида инсонпарварлик ва ҳурфикрлилик қадриятлари биринчи ўринга чиққан қадриятлар ҳақидаги таълимотга нисбатан ёндашувлар рационализм нуқтаи назаридан тавсифланган XX-асрнинг бошида француз файласуфи П.Лапи Қадриятлар назариятисини ифодалаш учун “Аксиология” юнон.ахios-қадрият, logos-фан, таълимот атамасини муомалага киритди . инсоннинг дунёга бўлган муносабатининг алоҳида жиҳатини намоён этади инсон фаолияти ва жамиятнинг ўзига хослигини теранроқ англаш имконини беради инсоннинг дунёга бўлган муносабатининг алоҳида жиҳатини намоён этади инсоннинг ҳаёт тарзини, унинг ҳайвонот дунёсидан ажралишини тавсифлайди одамларни жипслаштиради, уларни ҳамжамиятларга бирлаштиради Қадриятлар ва мўлжалларни йўқотиш ёки вужудга келган қадриятлар тизимидан воз кечиш - муқаррар тарзда жамиятнинг таназзулга юз тутиши ва парчаланишига олиб келади Натуралистик психологизм қадриятлар - манбаи инсоннинг биологик ва психологик эҳтиёжларида мужассамлашган объектив омиллар Социологик концепцияси ижтимоий ҳаракат ва ижтимоий билимни талқин қилиш Персоналистик онтологизм қадриятлар - иерархияга эга иерархия шахснинг онтологик асосидир Аксиологик трансцендентализм қадриятлар-инсон эҳтиёжлари, майлларига боғлиқ бўлмаган идеал борлиқ Маданий-тарихий релятивизм тенг ҳуқуқли қадриятлар тизимларининг кўп сонлилиги Қадрият категорияси мазмуни одамлар қадрлайдиган нарса субъективликни чеклаш билан англанади , субъектив асосни ўз ичига олади , унда предметнинг инсон учун аҳамияти намоён бўлади «Қадрият» тушунчасининг фалсафий мазмуни ижтимоийдир ва объект-субъектли хусусиятга эга инсоннинг амалий фаолиятида вужудга келади «муҳимлик» тушунчасидан фарқлаш лозим икки хосса билан тавсифланади функционал аҳамияти-муайян ғояга маълум информацион мазмун ва ҳаққонийлик хос шахсга доир мазмуни – инсон эҳтиёжларига бўлган муносабати Баҳолаш ва қадрият ўртасида фарқ қадрият баҳолаш предмети , баҳолаш – бу баҳо бериш жараёни қадрият – объектив, баҳолаш эса субъективдир баҳо ижобий ёки салбий бўлиши мумкин («салбий қадриятлар» бўлиши мумкин эмас) нарсалар, хоссалар, жараёнлар ва ҳоказоларнинг айрим объектив хусусиятларини қайд этиш субъектнинг объектга бўлган муносабати: маъқуллаш ёки қоралаш, хайрихоҳлик ёки ёмон кўриш ва ҳоказолардир эҳтиёжлар иерархиявий бўлиб, уларнинг иерархияси мунтазам равишда ўзгаради қадриятлар нисбатан ўзгармас ва индивид томонидан унинг ижтимоийлашуви жараёнида ўзлаштирилади Моддий қадриятлар инсон меҳнати натижасида яратилган моддий дунё предметлари, ўтмиш маданий мероси предметлари Ижтимоий-сиёсий қадриятлар сиёсий ва ижтимоий ҳаракатлардаги ижтимоий имтиёз, жамиятнинг равнақ топиши, халқлар тинчлиги ва ҳамкорликнинг мустаҳкамланиши Маънавий қадриятлар ижтимоий онгнинг тегишли шаклда намоён бўлган меъёрий-нисбий томони фан, ахлоқ, санъат, фалсафа, ҳуқуқ Индивидуал ёки шахсга доир қадрият нарса , ҳодиса, ғоянинг муайян инсон учун қадрият сифатидаги аҳамияти Индивидуал ёки шахсга доир қадрият Группавий қадриятлар Умуминсоний қадриятлар Қадриятларни субъектларга кўра таснифлаш Жамият ва инсон ҳаётида қадриятларнинг роли Иккинчи даражали аҳамиятга эга қадриятлар, уларсиз жамият ва инсоннинг нормал фаолияти издан чиқмайди Олий қадриятлар энг юксак даражада турувчи, одамларнинг фундаментал муносабат ва эҳтиёжларини Кундалик ҳаёт ва эҳтиёжлар билан боғлиқ бўлган қадриятлар – моддий ва маънавий қадриятлар Инсон маънавияти учта асосни ўз ичига олади Уларга маънавий ижодкорларнинг уч типи мос Фан фалсафадан қанча кўпроқ ажралса, унда шунча кўпроқ масала ва муаммолар пайдо бўлади. Фан фалсафадан қанча кўпроқ ажралса, унда шунча кўпроқ масала ва муаммолар пайдо бўлади. Қадриятлар муаммоси, ижтимоий ривожланишнинг янги устувор- ликларини ва бошқа дунёқараш мўлжалларини излаш жамиятни маънавий янгилашнинг бош вазифаларига айланади. Бугунги кунда турли мамлакатларнинг олимлари бошқа қадриятларга мувофиқ бунёд этилган ўзга цивилизацияга ўтиш амалга оширилган тақ- дирдагина инсоният экологик ва бошқа глобал муаммоларни бар- тараф эта олиши мумкинлигини деярли якдиллик билан қайд этмоқдалар. Ҳозирги шароитга татбиқан муайян универсал асос сифатидаги «янги инсонпарварлик» тўғрисида ҳам анча кўп гапирилмоқда. Унинг моҳияти ер куррасида яшовчи барча одамларнинг муҳим манфаатларини акс эттирадиган ва шу сабабли бутун дунёда умумий қадриятлар сифатида идрок этиладиган борлиқ меъёрлари ва тамойилларини қарор топтиришдан иборат. Бундай қадриятлар- нинг айримлари илк бор жаҳон динларида умуминсоний қоидалар сифатида таърифланган . Қадриятлар инсон ва жамият ҳаётида ўз ҳолича эмас, балки вужудга келган қадриятларга муносабатлар тизими заминида муҳим ўрин эгаллайди , 2. Қадриятларнинг бутун ранг-баранглигини уч асос: ижтимоий ҳаёт соҳаларига, субъектларга, қадриятларнинг жамият ҳаётидаги ролига кўра таснифлаш мумкин. 3. Қуйидагилар инсон учун энг олий қадрият ҳисобланади: қадрият сифатидаги ҳаёт, қадрият сифатидаги соғлиқ ва қадрият сифатидаги эркинлик. ЕТИБОРИНГИЗ УЧУН РАХМАТ Do'stlaringiz bilan baham:
