Қадимги юнон-рим тарихи

Er. avv. 464-459-yillarda ilotlar qo`zg`oloni 
Diodor tarix kutubxonasi. XI, 63-64 
Sparta  Lakoniyaning  g`arbidagi  viloyatni  bosib  olib,  uning  aholisining  bir  qismini  qirib 
tashladi  va  qolgan  qismini  qaram
1
  qildi.  Ilotlar  spartaliklar  uchun      ularning    yerlarida        ishlar 
edilar.  Ular    spartaliklarning   zulmiga 
qarshi tez-tez qo`zg`olonlar ko`tarib turganlar. 
 
Spartada  kuchli  yer  qimirlash  yuz  berdi  lakedemonlarning  uylarini  asoslarigacha  vayron 
qildi.,  qaysiki  20  mingdan  ko`p  kishi  halok  bo`ldi.  Shahar  uzoq  vaqt  davomida  beto`xtov  silkinib 
turdi, uylarni devorlari buzildi va ularni qoldiqlari ostida tirik odamlar halok bo`ldi: yer  qimirlashi 
uylarda  to`plangan    ko`p  miqdordagi  mol-mulkni  yo`q  qildi.    Bu  kulfatni  ular  qandaydir 
                                                 
1
 
ilot.
 

---

 
 172 
 
 
g`azablangan  xudoning  jazosi  deb  qabul  qildilar,  lekin  shu  bilan  birga  ular  odamlar  tomonidan  
boshqa kulfatlarga ham duch keldilar.  Aynan lakedemonlarga qarshi dushman kayfiyatda bo`lgan 
ilotlar  va  messenlar
1
  Spartani  qudrati  va  kuchidan  qo`rqib  tinch    turdilar.  Qachonki  yer  qimirlash 
ularni  katta  qismini    halok  qilganini  ko`rib,    ularni  tirik  qolganlari  ozchiligiga  mensimay  qarab, 
o`zaro  birlashdilar  va  lakedemonlarga  qarshi  urush    boshladilar.  Lekin  lakedemonlar  podshosi 
Arxidam o`zining  ehtiyotkorligi sababli ko`pgina fuqarolarni vayronalar ostidan qutqardi va hujum 
qilganlarga  dovyuraklik bilan qarshi chiqdi. Yer qimirlash dahshati bilan shahar chulg`anganda, u 
barcha  lakedemonlar ichida birinchi bo`lib, to`la qurolni bosib olib shahardan ochiq joyga  qochib 
chiqib,    fuqarolarga  ham  shunday  qilishni  buyurdi.    Unga  quloq  solgan  spartaliklar  xavfdan  holi 
bo`ldilar  va  tirik  qoldilar.  Podsho  Arxidam  ularni  harbiy  safga  yig`ib  qo`zg`olonchilarga  qarshi 
urushga  tayyorladi.  Messenlar  ilotlar  bilan  birgalashib,  dastlab  Spartaga  tomon  yurdilar  uni  kam 
himoyachilari qolganligidan foydalanib bosib olmoqchi bo`ldilar.  Qachonki ular podsho Arxidam 
bilan  yer  qimirlashdan  qutilib  qolganlarini  harbiy  safga  tizilgani  va    vatan  uchun  kurashga 
tayyorliklarini  eshitib,  o`zlarini      dastlabki  niyatlaridan  qaytdilar.  Lekin  Messeniyaga 
mustahkamlangan  joyni egallab, Lakoniyani talon-taroj qila boshladilar. Spartaliklar afinaliklardan 
yordam  so`radilar  va      undan  yordamchi  qo`shin  oldilar.  Shunday    tarzda  boshqa  ittifoqchilardan 
ham harbiy yordam olib, ular o`z kuchlarini  raqib kuchlari bilan tenglashtirdilar.  Boshda ular hatto 
o`z  kuchlari  bilan  baland  keldilar,  ular  afinaliklar  messenlarga  yon  bosayotganidan  ular  shubxa 
tug`ilganda,  xavfni    qaytarish  uchun  ularda  boshqa  ittifoqchilar    yetarli  ular  deb  afinaliklar 
yordamidan voz kechdilar...  
 
Shunday  qilib  lakedemonlar  o`shanda  o`z  ittifoqchilari  bilan  Messeniyaga  bostirib  kirdilar 
va Itomani
2
 qamal qildilar.  O`shanda  ilotlar   
to`la tarkibda lakedemonlardan ajralib  chiqdilar, Messenlar bilan harbiy ittifoq tuzdilar va urushda 
ba’zida g`alaba qildilar ba’zida esa yengildilar.  Raqiblar hamma vaqt bir-birlariga zarba berdilar, 
raqiblar urushni cho`zib yubordilar va o`n yil davomida tugata olmadilar. 
Хрестоматия по истории  древнего мира. М., 1991. 152-154 стр