Қадимги юнон-рим тарихи

 
Kriptiya 
Plutarx. Likurg, XXVIII 
 
…Kriptiyalar  mana  shunday  o`tar  edi.  Vaqti-vaqti  bilan  hokimlar  eng  tushunadigan  deb 
hisoblangan yoshlarni kalta qilichlar bilan qurollantirib, eng zaruriy oziq-ovqat zahirasi bilan atrof-
tevaraklarni  kezishga  yuborar  edi.  Kunduzi  ular  ko`rinmas  joylarda  yashirinib  dam  olar  edilar, 
tunda  o`z  yotgan  joylarini  tashlab  chiqib  yo`llarida  ushlab  olgan  barcha  ilotlarni  o`ldirar  edilar. 
Ko`pincha ular dalalarni aylanib eng kuchli  ilotlarni o`ldirar edilar. Fukidid “Peloponnes urushi”da 
hikoya qiladi: spartaliklar  alohida dovyurakligi bilan ajralib turgan ilotlarni va ozodlik olish uchun 
boshida gulchambar bilan ibodatxonalarni aylanib yurgan ilotlarni tanlar edilar, bir muncha muddat 
o`tgach ularni barchasi yo`q bo`lar edi, -shu vaqtda ham, ular ikki mingdan ortiq edi shundan keyin 
ham ular qanday halok bo`lganini hech kim ayta olmas edi. Aristotel eforlar hokimiyatni qabul qila 
turib    ilotlarni  o`ldirishni  qonunlashtirish  maqsadida  eng  avvalo  ilotlarga  qarshi  urush  e’lon 
qilganlar deb alohida to`xtalib o`tadi. Umuman spartaliklar ular bilan qo`pol va shafqatsiz muomala 
qildilar.  Ular  ilotlarni  aralashtirilmagan  vino  ichishga  majbur  qilar  edilar  va  keyin  ularni  mastlik 
nima  ekanligini  yoshlarga  ko`rsatish  uchun  umumiy  ovqatlanishlarga  keltirar  edilar.  Ularni 
bo`lmag`ur  qo`shiqlarni  aytishga,  kulgi-raqslarni  ijro  etishga  majbur  qilar  edilar,  erkin  kishilarga 
xos bo`lgan  ko`ngil ochishlarni ularga taqiqlar edilar.  
 
Хрестоматия по истории  древнего мира. М., 1991. 150 стр