Adabiyot va sa’atni sevuvchi, so’za usta ayollardan bo’lgan

Норматов У. 

Ижодкорнинг дахлсиз дунёси.Т., “МУМТОЗ СЎЗ”, 2008.

 

39

 

Ғафуров И

. Муҳаббатли одамнинг ҳайратлари. – Т.: Шарқ НМАК. 2007. – Б. 11. 

---

adib, yozuvchi-yozuvchi, munaqqid-tanqidchi qiyofasi, qalbi, fikrlash tarzi, uning  

ma’naviy dunyosi, didi yaqqol ko’rinib turadi. 

 

Muloqotda suhbatdoshlarning adabiyot haqidagi qarashlari, fikrlashlari, badiiy 

va ilmiy tafakkur tarzi, adabiy jarayonga, badiiy asarga, adabiy muammolarga 

munosabati, estetik qarashlari yorqin namoyon bo’ladi. 

 

Suhbat jarayonida mujmal tushunmovchiliklarga o’rin qolmaydi, keskin bahs 

va  munozaralar  haqiqatning  ko’zini  ochishga  yo’naltiriladi.  Ba’zida 

suhbatdoshlarning qarashlari bir-biriga to’g’ri kelmasligi, ular bir-birini inkor etishi 

mumkin. Lekin, asosiysi, ular suhbat mohiyati yuksak adabiyotga va kitobxon 

manfaatiga xizmat etadi. Shu bilan birga adabiy-badiiy –tanqidiy suhbat orqali 

suhbatdoshlar siymosi, qiyofasi, tabiati, xarakteriga xos muhim belgilar ochila 

boradi.  

 

Adabiy tanqidning qiziqarli sanaluvchi bu janri ko’p asrlik ahamiyatga 

molikdir. Tarixiy ildizlari Suqrot, Aflotun suhbatlari rivojlangan qadimgi yunon 

adabiyotiga   borib taqaladi. Matbuot paydo bo’lguncha, bizda bu janr og’zaki 

tarzda– bedilxonlik , navoiyxonlik, boburxonlik, mashrabxonlik kabi og’zaki 

shakllarda hukm surib, turli  mushoiralarda bo’y ko’rsatgan. 

 

V.G.Belinskiy ham bu janrga tez-tez murojaat qilgani ma’lum. Uning  ko’plab 

maqolalari suhbat shaklida yozilgan. Ijodkorning “Rus adabiyoti 1814-yilda” yillik 

obzorini yozishda suhbatdan foydalangan. Tanqidchi va shoir Kolsov esa adibning 

suhbat shaklidan foydalanganiga qarshi chiqadi. “

Tanqid to’g’ridan-to’g’ri bir shaxs 

tomonidan aytilishi kerak va u buyruq kabi ta’sir qilishi lozim

”

40

, - deb hisoblaydi. 

Shuning ta’siridami, keyinchalik Belinskiy ijodida suhbatga e’tibor susaya borgan. 

 

Ulug’ rus shoiri A.Pushkin ham suhbatga katta e’tibor bergan. Qayerda 

san’atga mehr bo’lmasa, u yerda tanqid ham bo’lmaydi, deb hisoblaydi shoir.  

Pushkinning “Tanqid haqida suhbat” asari adabiy-tanqidiy suhbat janrining yorqin 

namunasidir. Pushkin suhbatdoshlari nomini A va B deb belgilaydi. Suhbat savol-

javob bilan boshlanadi. 

 

“ A. Siz “Galotey”ning oxirgi sonida NN ning tanqidini o’qidingizmi? 

           B. Yo’q, men rus tanqidini o’qimayman. 

           

A.   Behuda  qilasiz.  Boshqa  hech  narsa  sizga  bizning  adabiyotdagi  ahvol 

haqida tushuncha berolmaydi”. 

 

Shu tariqa o’sha davr tanqidchiligiga baho beriladi. Suhbatdoshlar o’zaro bahs 

qarashlarini inkor etish ruhi kuchli.  

      

O’zbekiston  Qahramoni,  xalqimizning  sevimli  shoiri  Erkin  Vohidovning 

mashhur tanqidchi va  adabiyotshunos olim Umarali Normatov bilan “

Talant 

tarbiyasi

” nomli suhbatiga e’tibor qarataylik: