Adabiyot 10 oxirgi 2-qism indd

taqi 
– tag‘in, 
yana
xonumon 
– 
bor bisot, 
boylik
giryon 
– 
yig‘loqi
zabon 
– til
qayu 
– qaysi
soʻngak 
– 
suyak
ustixon 
– 
et va suyak
jovidon 
– 
abadiy
1. G‘azaldan Mashrab uslubiga xos badiiy tasvir va lingvistik vositalar-
ni toping. Ularning g‘azal g‘oyasini ochib berishdagi ahamiyatini izohlang.
2. Shoir aytmoqchi bo‘lgan fi kr nima? Bu fi kr baytlarda qay tarzda 
ochib berilgan?
SHE’RIY SAN’ATLAR: 
TANOSUB, TAZOD, TALMEH
Ma’no jihatdan bir-biriga bog‘liq, bir-birini taqozo qiladigan tushun-
chalarni (
gul – bulbul, bosh – soch
singari) qo‘llash san’ati 
tanosub 
(“mu-
nosib”, “mutanosib”) deyiladi. Masalan, Atoiy g‘azalidan olingan ushbu 
baytda “cherik” (qo‘shin), “mulk”, “oldi”, “ittifoq” so‘zlari ma’no jihatdan 
bir mavzuga (harb mavzusiga) oid bo‘lib, tanosub san’atini hosil qilgan:
?

---

9
Zulfi ng cheriki jamol mulkin
Oldi ko‘zing ittifoqi birla.
Ma’no jihatidan bir-biriga zid tushunchalarni (
hayot – o‘lim
singari) 
qo‘llash san’ati 
tazod 
(“zid qo‘yish”, “qarshilantirish”) deyiladi.
Gahe tobtim falakdan notavonligʻ, 
Gahe koʻrdim zamondan komronligʻ.
 
Alisher 
Navoiy
Ushbu baytda bir-biriga qarama-qarshi bo‘lgan 
notavonlig‘ – 
komronlig‘
(baxtiyorlik) so‘zlari tazod san’atini hosil qilgan. 
Mashhur tarixiy yoki afsonaviy voqea yoki qahramonlarga ishora qilish 
talmeh
(“nazar solmoq”) deyiladi. Misol uchun:
Judolig‘ aylar ekansan, oyo Laylivashi Shirin,
Ne deb avval o‘zungg‘a man g‘aribni oshno qilding.