Адабиётлар

Nazorat savollari

1. Pillani pasportlash ishlari qanday amalga oshiriladi?

2. Pillakashlik korxonalarida qanday laboratoriya turlari bor?

3. Pilladan namuna qanday tanlanadi?

Tayanch iboralar:

Vata, kalibrlash, texnologik rejim, bo’ktirish, yumshatish, uchini topish, silkitish,

vata sdiri, saralash, tonna, nav.

---

22

8-ma`ruza. Ipakchilik korxonalari sinov laboratoriyalari

Reja:

1. Xom ipakdan namuna tanlash.

2. Xom ipakni sinash usullari.

3. Laborantlar ishini tashkil etish.

Sinov materiallari asosiy vazifalari:

1. Standart bo’yicha ishlab chiqarilmayotgan mahsulotni sortini aniq va

sifatini nazorat qilish;

2. Tayyor mahsulot va yarim sifat mahsulotlarni nazorat qilish tayyor

mahsulot va xom ashyo yordamchi materiallar sifatini uni davlat tekshiruviga

tayyorlash;

3. Sinov tekshirish jihozlarining priborlarni xolatini nazorat qilish, uni davlat

tekshiruviga tayyorlash;

4. Tayyor mahsulotning tovar belgisining mavjudligi hamda taraning sifatiga

bahoa berish.

Xom ipakni standart talablari bo’yicha, navlarga bo’linadi va ularning

chiziqiy zichligi 1,56; 1,89; 2,33; 3,23; 4,65 teks belgilangan. Xom ipakning

massasi 63-160 kg gacha. Mexanik dastgohlarda tayyorlangan xom ipak 32 kg

bo’lishi mumkin.

Tayyorlov korxonalari xom ipak sifatini tashqi ko’rinishi bo’yicha 100%

nazorat o’tkazadi. Iste`molchi korxona esa qolgan to’daning 10% ni nazoratda

o’tkazadi.

Namligini aniqlash uchun 2ta o’rama namuna tarzda olinadi.

Аgar mahsulot to’dasi 2 tagacha bo’lsa, 1 ta namuna tanalanadi va bu

to’dadan  2ta o’rama ajratiladi. Аgar 2 tadan ko’p bo’lsa, 2ta namuna ajratiladi va

20 ta o’rama tanlanadi.

Xom ipakni sinash usullari.

Sinovlardan oldin xom ipak 10 soat davomida tegishli atmosfera sharoitda

saqlanadi. Hamda namunalar tanlanadi. Namunalar tanlash quyidagi tartibda

bajariladi.

8.1-jadval

Namuna soni

Ko’rsatkichlar

20

10

1. Pillalarni qayta o’ralish koef.

1

1

2. Chiziqiy zichligi bo’yicha, variatsiya koef.

9

3. Xom ipakni nisbiy mustahkamligi va uzilishdagi

uzayish

6

3

4. No muvofiqdik ko’rsatkichi

4

2

5. Yirik nuqsonlar bo’yicha tozaligi

4

2

6. Kichik nuqsonlar bo’yicha tozaligi

4

2

Chuvilayotgan pillalarning minimal chiziqiy zichligi quyidagicha:

(

)

(

)

1

min

3

-

=

n

T

T

к

Bu

 

erda:

  T

k

-pilla ipining chiziqiy zichligi.

Chiziqiy zichligini nazorat qilishda pillaning parametrlari bilan xom ipak

chiziqiy zichligi orasidagi korrilyatsiya koeffitsiyenti:

---

23

ch {T, parametr}

Xom ipakning chiziqiy zichligi uning o’rtacha diametri bilan korrilyatsiya

koeffitsienti:

ch {T, d

sr

 x.i}

Chiziqiy zichligi bo’yicha o’rtacha kvadratik og’ishi:

G {T}

Chiziqiy zichligi bo’yicha variatsiya koeffitsienti.

Pilla chuvish uning chuvalish qobiliyatini aniqlash muhim:

R=(B

x/i

:Sh)

.

100%

V

x/i

-ipakning pilladan chiqishi:

B

x/i

=(Q

x/i

/Q

k

)

.

100%

Sh- ipakdorligi

Haqiqiy, konditsion va zichligi bo’yicha variatsiya koeffitsientlarini

hisoblash.

Buning uchun 100 m o’rama 200 marta sinaladi.

Buning uchun chuvalish qobiliyati aniqlashda foydalanilgan xom ipak

g’altaklaridan foydalaniladi.

Xom ipakning bog’lanmasligi. Bu ko’rsatkich seriplan kamerasidagi x/i

tashqi ko’rinishi bo’yicha aniqlanadi.

Xom ipakning nuqsonlari 2 xil:

1.Mayda nuqsonlar bo’yicha

2.Yirik nuqsonlar bo’yicha tozaligi.

Mayda nuqsonlar bo’yicha tashqi ko’rinishini panelga o’ralgan ipdan 0,6 m

masofada ko’rib baholanadi: 100, 90, 80, 70, 60, 50, 30, 10 etalonlar bilan

baholanadi.

Yirik nuqsonlar bo’yicha tozaligi bog’lanmaslik koeffitsient aniqlashda

foydalanilgan seriplandagi xom ipakka baho beriladi.

Bu erda nuqsonlarga 1,0%; 0,4%; 0,1% lik shkala bilan baholanadi.

Bog’langanlik ko’rsatkichi. Buni aniqlash xom ipakni metal plastinkalar

yordamida ishqalanishga chidamliligi bo’yicha baholanadi. Dyuplan asbobi.

Ishqalanish qadami 70-180 qadamlar. Ipning tarangligi 180.

Ugar-pilla ipagi tarkibidagi seritsin va boshqa moddalarning qaynatilgandan

keyin yo`qolish miqdori.

Xom ipakning namligi quyidagicha aniqlanadi:

%

100

×

-

=

x

к

m

m

m

W

Xom ipakning jilvadorligi.

Lozim bo’lgan jihozlar:

1.Qayta o’rash mashinasi M-120-ShL;

2.Uzish mashinasi RM-3;

3.Motovilla MPА-1M;

4.Kvadrantlar 0,5g; 1 g;

5.Torsion tarozilar TV-200, TV-500;

6.Konditsion apparat АK-2;

7.Seriplan qurilmasi;

---

24

8.Kozlometr dyuplan.