Abu rayhon beruniy nomidagi toshkent davlat texnika universiteti a. V. Mavlonov

3-bob. NEFT-GAZ KOLLEKTORLARI, ULARDAGI 
NEFT- GAZ VA SUVLARNING XUSUSIYATLARI 
 
3.1. Neft-gaz kollektorlari 
 

---

 
32 
Neft  koni  geologiyasi  oldidagi  echilishi  lozim  bg’lgan  aniq 
vazifalardan  biri  uyumning  ichki  tuzilishiga  g’rganish,  qatlamlar 
orasida  kollektorlarni  belgilash  va  uning  fizik  xossalarini  chamalash 
hamda  aniqlashdan  iboratdir.  Boshqacha  qilib  aytganda  statistik 
geologik  konda  tadqiqot  maqsadlariga  muvofiq  keladigan  sistemani 
belgilash tuzilishi echib berishdir. Bunda tog’ jinslarini va uyumlarini 
o’rganish  ularning  tuzilishdagi  mezo,  makro,  metastrukturalar 
darajasida olib borilmog’i lozim. Tog’ jinslarini kollektor va kollektor 
emasligini  farqlamoq  darkor.  G’z  bag’rida  neft,  gaz  va  suvlarni 
saqlash  hamda  sharoitlar  yaratilganda  ularni  berish  qobiliyatiga  ega 
bg’lgan tog’ jinslari kollektor deb ataladi. Demak, kollektor, gaz, neft 
va  suv  bilan  shimilgan  holatda  bg’lishi  tabiiy,  ular  qatlamda 
g’zlarining solishtirma og’irliklariga qarab joylashadilar. 
Hozirgi  texnika  va  texnologiya  sharoitlari  hamda  qazib 
chiqarish sistemasida mahsulot olinishi mumkin bg’lgan kollektorlar - 
mahsuldor kollektor deb ataladi. Ba’zi tog’ jinslari bag’rida mahsulot 
mavjud,  lekin  u  ozroq  miqdorda  yoki  geologo-fizik  xususiyatlari 
tufayli  ularni  hozirgi  texnika  darajasida  chiqarib  bg’lmaydi.  Bunday 
tog’  jinslarini  mahsuldor  bg’lmagan  kollektor  deb  ataladi.  Umuman, 
suyuqlik  harakati  mavjud  bg’lmagan  tog’  jinslari  kollektor 
hisoblanmaydi.  Tog’  jinslarining  bir-biridan  farqi  va  ularning  er 
bag’rida  joylashgan  holatini,  ularning  chegaralarini  aniqlash  ushbu 
fanning vazifalaridandir. 
Qatlamning  chegaralari  har  xil  tabiiy  sharoitlar  bilan 
belgilanadi.  CHunonchi,  qatlamning  ma’lum  joyda  litologik  tarkibi 
keskin  g’zgarib,  u  kollektor  holatidan  kollektor  bg’lmagan  holatga 
g’tadi  yoki  qatlam  ma’lum  bir  joyda  tabiiy  uzilma  bilan  kesilgan  va 
uning chegarasi qirqilgan bg’ladi. SHu kabi belgilarga qarab neft-gaz 
tg’planishi  mumkin  bg’lgan  geologik  jismlarni  sodda  va  murakkab 
turlarga ajratish mumkin.