5.2.
Neft, gaz va kondensatni chiqarish koeffitsientining geologik
asoslanishi
Neft-gaz, kondensat beruvchanlik deb dastlabki termodinamik
sharoitlarni sun’iy usulda g’zgartirish natijasida kolletktorga
shimilgan uglevodorodlarning olinishiga
aytiladi. Qatlamning neft-gaz
beruvchanlik xususiyati uyumning ish rejimiga, uning kollektorlik
xususiyatlariga,
uglevodorodlarning
xossalariga
hamda
qazib
chiqarish sistemasi va texnologiyasiga bog’liqdir. Bu kg’rsatkich
hamma vaqt balans zahiralaridan kam bg’ladi.
Neft beruvchanlik koeffitsienti deb ma’lum vaqt davomida
olingan neftning uyum balans zahiralari nisbatiga aytiladi:
= Q
t
/ V
6
.,
bu erda
- uyumning neft beruvchanlik koeffitsienti, Q
t
- t vaqt
ichida olingan neft miqdori, V
6
. - uyumning balans zahirasi.
Qatlam uyumdan olinishi mumkin bg’lgan neft miqdorini
avvaldan chamalash mumkin. Buni gidrodinamik usullar bilan
qatlamni qazib chiqarish kg’rsatkichlarida chamalash va kon
geologiyasi ma’lumotlariga asoslangan holda belgilanadi. Uni neft
beruvchanlikning loyiha kg’rsatkichi deyiladi. Haqiqiy faktlarga
asoslanganini esa faktik koeffitsient deyiladi. Undan tashqari joriy va
oxirgi neft beruvchanlik tushunchasi ham mavjud. SHu kungacha
olingan neft miqdorini uning balans zahirasiga nisbati-joriy neft
beruvchanlik koeffitsientidir. Qazib chiqarish tugagan vaqtdagi
olingan neft miqdorini uning balans zahirasiga nisbati esa – neft
beruvchanlikning oxirgi koeffitsienti deb yuritiladi.
93
j
= Q
t
/ V
6
.
o
= Q
o
/ V
6
.
j
- joriy neft beruvchanlik koeffitsienti; Q
t
- shu kungacha
olingan neft miqdori;
0
- oxirgi neft beruvchanlik koeffitsienti; Q
0
-
uyumdan olingan neftning umumiy miqdori; V
b
- uyumning balans
zahirasi.
Neft beruvchanlik xususiyatini g’rganish jarayonida qatlamga
ta’sir qilingan suv haydash usulini ham inobatga olish lozim bg’ladi.
Bunda siqib chiqarish koeffitsienti, suv bostirish koeffitsienti,
qatlamni suv bostirishga jalb etish koeffitsienti, tushunchalar inobatga
olmoq lozim.
Siqib chiqarish koeffitsienti K
sch
deb siqib chiqarish vositasi
bilan siqib chiqarilgan neftning g’sha hajmda mavjud neft miqdoriga
nisbati tushiniladi. Bu ish asosan tajriba asosida kollektor
namunalarida olib boriladi va hisoblanayotgan ob’ekt strukturasining
mikro darajasi deb qarash mumkin.
Suv bostirish koeffitsienti K
sb
deb kollektorga suv haydalishi
natijasida siqib chiqarilgan neft miqdo-rining g’sha kondagi neft
miqdoriga nisbatiga aytiladi. Bunda g’sha joydan mutlaqo toza suv
olingunga qadar suv haydalishi lozimdir. Lekin suv bostirish
koeffitsienti hozirgi qazib chiqarish sharoitlarida hamma neftni yuvib
chiqarish imkoniyatini bermaydi.
Suv bostirish va siqib chiqish koeffitsientlari suv bilan siqb
chiqrish jarayonining mikrodarajasidir.
Siqib chiqarish jarayonida qatlamni jalb qilish koeffitsienti K
sj
deb siqib chiqarishga jalb qolgan jinslar hajmining neft - mavjud
bg’lgan hajmga nisbatiga aytiladi.
SHunday qilib, neft beruvchanlik koeffitsienti yuqorida
ko’rsatilgan uchta koeffitsientning bir-biriga kg’paytmasidan hosil
bg’ladi:
= K
s.ch
. * K
s.b.
. * K.
s.j
.
Bunda agar suv g’rniga boshqa bir modda ishlatilsa, nisbatning
mazmuniga ta’sir etmaydi.
94
YUqorida qayd etganamizdek, qatlamni siqib chiqarishga jalb
qilish koeffitsienti bir qancha holatlarga bog’liqdir. Buni quyidagicha
ifodalash mumkin;
K
s.j
=
1
2
3
4
5
, bu erda
1
- qatlamning g’tkazuvchanligidagi notekislik bilan bog’liq
bg’lgan jalb qilish koeffitsienti (hisob ob’ektiga mikrostrukturaning
ta’siri),
2
- qatlamning barqaror emasligi (linzalar mavjudligi) bilan
bog’liq bg’lgan jalb qilish koeffitsienti (hisob ob’ektiga
mezostrukturaning ta’siri),
2
- qatlamning har xil g’tkazuvchanlikka
ega bg’lgan qatlamchalardan tashkil topganligini (chunki ular har xil
darajada suv bostirishga jalb etiladi) hisobga oluvchi jalb qilish
koeffitsienti (hisob ob’ektiga mikrostrukturaning ta’siri),
3
-
siqib
chiqarish jarayoni har xil quduqlar bilan notekis tortilishini inobatga
oluvchi jalb qilish koeffitsienti,
5
qatlamga suv haydovchi quduq
qatorlarining bg’luvchi xususiyati tufayli qatlam qismining jalb
(qilinmasligini inobatga oluvchi koeffitsient (
4
5
hisob ob’ektiga
megastruktu-raning ta’siri).
Gaz va kondensat beruvchanlik koeffitsientlari ham neft
beruvchanlik kabi tushunchalardir.
g
=G
t
/ V
g.b.
,
bu erda
g
- gaz beruvchanlik koeffitsienti, G
t
- ma’lum vaqt
orasida (t) olingan gaz miqdori, V
b
- gazning balans zahiralari.
g.o.
=
S / V
g.b.
bu erda
g.o.
- oxirgi gaz beruvchanlik
koeffitsienti,
G – qatlamdan olingan hamma gazlar yig’indisi.
Neft bilan birga chiqadigan gaz ham hisobga olinadi va uning
ham
qazib
chiqarilish
koeffitsienti
mavjud.
Bunda
qazib
chiqariladigan neftda erigan gaz miqdorini umuman hamma neftda
erigan gaz miqdoriga nisbati tushuniladi.
Qatlamning kondensat beruvchanlik koeffitsienti ham xuddi
neft beruvchanlik koeffitsienti kabi hisoblanadi:
k
=Q
k
t / V
k.b.
,
95
bu erda:
k
-
kondensat beruvchanlik koeffitsienti, Q
k
t-t
muddat ichida olingan kondensat miqdori, V
k.b.
- kondensatning balans
zahirasi.
Neft beruvchanlik koeffitsientining kg’rinishlari kabi gaz va
kondensat beruvchanlik koeffitsientlarining loyihali, oxirgi, joriy
koeffitsientlari mavjud bg’lib, ular tg’g’risidagi tg’liq ma’lumotlar
"zahiralarni hisoblash va neft-gaz boyliklarini baholash usullari"
kursida yoritilgandir.
Neft konlarining pirovard neft beruvchanlik xususiyati
tg’g’risida juda rang-barang va bir-biriga tg’g’ri kelmaydigan
ma’lumotlar mavjud, chunki neft beruvchanlik koeffitsientiga
yuqorida keltirganimizdek, juda kg’p kg’rsatkichlar ta’sir qiladi.
SHuning uchun ham neft beruvchanlik koeffitsienti bir necha foizdan
tortib to 80 foizgacha bg’lishi qayd etiladi. Krasnodar g’lkasida kg’p
yillardan berib qazib chiqarilgan 100 dan ortiq neft konlarining
pirovard neft beruvchanlik koeffitsienti g’rtacha 0,35 ni tashkil qiladi.
Uyumlarning
ishlash
rejimiga
qarab
g’rtacha
kg’rsatkich
quyidagichadir: suv bosimi - 0,7, aralash rejimda 0,45 erigan gaz
rejimda 0,27.
Neft
zahiralarini
hisoblash
va
qazib
chiqarishni
loyihalashtirish ishlarida neft chiqarish koeffitsienti-ni oldindan aytish
uchu
:
n butun ma’lumotlarga sistemali yondashish taqozo etiladi va
bunda butun mavjud ma’lumotlar ham nazariy ham amaliy jihatdan
chuqur tahlil qilinishi lozim.
Siqib chiqarish koeffitsienti K
s.ch
ni aniqlash eksperiment
shaklida olib borilib, qatlamning modellari tashkil qilinadi va
laboratoriyada qatlam sharoiti hosil qilinib, undan neft siqib chiqarish
jarayoni tashkil qilinadi va natijalar tahlil qilinadi.
Suv bostirish koeffitsienti K
s.b
esa aksariyat gidrodinamik
hisoblarga asoslangan holda olib boriladi. Bunda g’ziga xos alohida
hisob usulidan foydalaniladi.
Siqib chiqarish jarayonida qatlamni jalb qilish koeffitsienti
K.
s.j
ni hisob qilish omillari mavjud emas, shuning uchun bu
kg’rsatkichni aksariyat boshqa qatlamlar uyumlar sharoitiga
taqqoslash va ularga o’xshash kg’rsatkichlar tanlash orqali bajariladi.
96
Hozirgi vaqtda neft beruvchanlikning loyiha kg’rsatkichi
asosan gidrodinamik hisoblash natijasida keltirib chiqariladi. Bunda
qazib chiqarishning mavjud bir qancha kg’rinishlari tahlil qilinadi.
Lekin aksariyat zahiralarni hisoblash va qatlamni qazib chiqarish
loyihalarini tuzgan vaqtlarda qabul qilingan neft beruvchanlikiing
loyiha kg’rsatkichi ancha kam manbalarga asoslangan holda qabul
qilingan bg’lishi tabiiy. SHuning uchun uzoq muddat davomida qazib
chiqarilayotgan konlarning kg’rsatkichlaridan foydalanish va avval
qabul qilingan raqamlarni yangi manbalar asosida tahlil qilish
maqsadga muvofiqdir.
SHu maqsad bilan V.K.Gomzikov va N.A.Molotova Volga
O’rol g’lkasidagi uzoq muddat qazib chiqarilgan va neftni suv bilan
haydalgan 50 konni tahlil qilganlar. Tahlil qilingan konlarning
kg’rsatkichlari quyidagichadir: neftning qovushqoqligi
=0,5 - 34,3,
0
= 5,4 kollektorlarning fizik g’tkazuvchanligi K = (1,3-258)* 10
-14
m
2
, neftga shimilgan samarali qalinlik h
e.f
=3,4-25,0, h
e.f
=9,5m. Suv
neft uyumiga nisbatan neft uyumining nisbati (yoki neft zahiralarining
uyumdagi suv-neft zahiralarini nisbati) kg’rsatkichi F
s.n
= 0,06-1,0 -F
sn
= 0,45 neftga tg’yinganlik koeffitsienti K
n
= 0,7-0,95, K
n
=0,87,
qatlam harorati t =22-73°S, oluvchi va haydovchi quduqlar tg’rining
qalinligi f=10-100 ga/qud f=36 ga/qud, neft beruvchanlikning pirovard
kg’rsatkichi
=
0,28-0,70,
n
=0,54. SHu kg’rsatkichlarni tahlil qilish
natijasida quyidagi tenglama olingan:
n
= 0,195 - 0,0078
+ 0,082 lgK
Do'stlaringiz bilan baham: |