Abu rayhon beruniy nomidagi toshkent davlat texnika universiteti geologiya, razvedka va gidrogeologiya

Nazorat savollari: 
1.Alyuminiy jinslari necha turga bo„linadi? 
2. Boksitni ta‟riflab bering. 
3. Karbonatlar mineral tarkibi va hosil bo„lishiga qarab necha turga
bo„linadi? 
4. Ohaktoshni ta‟riflab bering.
5. Ohaktosh qaysi yo„l bilan hosil bo„ladi? 

---

110 
6. Mergelni ta‟riflab bering. 
7. Dolomitning qanday asosiy belgilari bor? 
8. Kremniyli jinslarga nimalar kiradi? 
9. Kremniyli jinslarni ta‟riflab bering.
Temir jinslari, fosforitlar, sulfatlar, galoidlar va kaustobiolitlar 
Temirli tog‘ jinslari 
Temir ma‟danlarining asosiy qismi cho„kindi tog„ jinslaridir. Bu jinslar 
qatlam, qatlamchalar, linza va shaklsiz jism holida uchraydi. Temirli tog„
jinslari siderit, leptoxlorit va qo„ng„ir temirtosh turlariga bo„linadi. 
Siderit odatda mayda va o„rta donali, zichlashgan, ayrim hollarda esa 
zichlashmagan, kulrang, ko„kish-kulrang tog„ jinsidir. Agar jins tarkibida 
organizm qoldiqlari ishtirok etsa, siderit qora va to„q kulrang tusga kiradi. 
Siderit jinsi asosan siderit (FeCO
3
) mineralidan tashkil topgan bo„lib, biroz 
kalsit, temir sulfidi, magnezit, gilsimon minerallar va boshqalar uchraydi. 
Geologik kesmalarda siderit qatlam, linza shaklida yotadi. 
Leptoxlorit jinsi tarkibida asosan shamozit (4FeO·Al
2
O
3
·3SiO
2
·2H
2
O) 
uchraydi. Jins tarkibida yana temir oksidi, siderit, kalsit va terrigen 
minerallar 
bo„lishi 
mumkin. 
Leptoxlorit 
kulrang-yashil 
bo„lib, 
oksidlaganda qo„ng„ir rangga kiradi. Jins oolitli tuzilishga ega bo„lib, 
ba‟zida bir tekis va mayda donali bo„ladi. 
Qo„ng„ir temirtoshlar hosil bo„lishiga ko„ra birlamchi va ikkilamchi 
bo„ladi. Birlamchi turi temir gidrooksidining gellari cho„kmaga tu-
shishidan hosil bo„ladi. Ikkilamchi jins esa siderit va leptoxloritning 
oksidlanishidan paydo bo„ladi. Jins asosan gyotit (Fe
2
O
3 
·H
2
O), gidrogyotit 
va limonitdan(Fe
2
O
3
· nH
2
O) tashkil topgan bo„lib, qo„shimcha mineral 

---

111 
shaklida opal, xalsedon va boshqa minerallar uchraydi. Jins to„q kulrang 
yoki qo„ng„irsimon-sariq bo„lib, g„ovaksimon yoki juda kam zichlangan 
bo„ladi. Jins strukturasi oolitli, pizolitli va qobiqsimon (konkretsiyali), 
teksturasi tartibsiz.