Abu rayhon beruniy nomidagi toshkent davlat texnika universiteti geologiya, razvedka va gidrogeologiya

 
Aralash bo‘lakli jinslar 
Tabiatda gillar bilan qumlar orasida o„tar jinslar mavjud. Ularni tasnif 
qilganda jins tarkibidagi qum, alevrit va gil bo„laklarining miqdori hisobga 
olinadi. Gil zarrachalarining miqdori 30 % dan ko„p bo„lsa, jins gil 
deyiladi. Ularning miqdori 10-30 % bo„lsa - suglinok, 5-10 % -supes, 5% 
dan oz bo„lsa, alevrit va qum deyiladi. 
Aralash jinslar allotigen minerallar: kvars, dala shpati, slyuda va gil 
zarrachalaridan tashkil topgan. Ozroq miqdorda sirkon, turmalin, granat, 
magnetit, gematit uchraydi. Autigen minerallarni karbonatlar (asosan 
kalsit), gil minerallari (gidroslyuda, montmorillonit, ozroq kaolinit), temir 
oksidlari, gidroksidlari va ozroq sulfatlar (gips) tashkil qiladi. 
Aralash 
jinslarning 
strukturasi 
alevro-pelitli, 
psammo-alevritli, 
psammo-alevro-pelitli bo„lib, teksturasi qatlamsiz, ayrim hollarda 
qatlamlarni tashkil qilishi mumkin. 
Aralash tog„ jinslariga yana lyoss va lyossimion jinslar kiradi. Ular 
mineral tarkibi va zarrachalarning katta-kichikligiga qarab suglinokka 
to„g„ri keladi. Markaziy Osiyo lyossining paydo bo„lishini V.A.Obruchev 
eol jarayoniga bog„lab, uning xususiyatlarini changdan paydo bo„layotgan 
vaqtda, unumdor tuproq paydo bo„lish jarayonida vujudga kelgan deb 
ta‟kidlagan. V.A.Obruchev lyosslarni o„rganib, ular har xil yo„l bilan hosil 
bo„ladi, degan xulosaga keldi. U lyosslarni quyidagi turlarga bo„ladi: 
alyuvial, delyuvial, prolyuvial, tuproq, muzlik, dengiz va ko„l. 

---

102 
Nazorat savollari
: 
1. Cho„kindi bo„lakli jinslar necha turga bo„linadi? 
2. Bo„lakli cho„kindi jinslar qanday ajratiladi? 
3 Psefitlarga qanday jinslar kiradi? 
4. Konglomerat, brekchiya va gravelitlarni ta‟riflab bering. 
5. Qumtoshlarga qanday belgilar xos?
6. Alevrolitlarni ta‟riflab bering.
7. Gillarning qanday muhim xususiyatlari va turlari bor? 
8. Aralash jins deb nimaga aytiladi?