Abu Mansur alMoturidiy (toʻliq nomi Abu Mansur Muhammad ibn Mahmud al-hanafiy al-Moturidiy asSamarqandiy) (870 Samarqand 944) imom, fiqh olimi, kalom ilmining moturidiylik oqimi asoschisi

3.
 
Islomda  imon  masalasi.  Aqida  mavzusi  to‘rt  qismga  bo‘linadi:  ilohiyot, 
nubuvvat, kavniyot va sam’iyot. 
Ilohiyot  iloh  va  Unga  oid  masalalar  haqida  bahs  yuritadi.  Nubuvvatda  vahiy, 
payg‘ambarlik  va  ularga  tegishli  masalalar  haqida  bahs  yuritiladi.  Kavniyotda  esa,  borliqdagi 
mavjudotlar – inson, farishta, jin va sababiyat qonunlari haqida bahs yuritiladi. Sam’iyot eshitish 
bilangina  sobit  bo‘ladigan  aqidalar  haqida  bahs  yuritadi.  Bular  asosan  g‘ayb  olamiga  tegishli 
masalalar bo‘lgani uchun bu turni «g‘aybiyot» ham deyiladi. 
Islom  besh  asosga  qurilgan.  Ular:  imon,  namoz,  zakot,  ro‘za  va  haj.  Bular  islomning 
sharti – rukni hisoblanadi.  
Imon  so‘zi  ishonmoq,  tasdiqlamoq  ma’nolarini  bildirib,  istilohda,  kalimai  shahodatni 
aytish,  ya’ni  «La  ilaha  illalohu  Muhammadun  Rasululloh»  («Allohdan  boshqa  iloh  yo‘q, 
Muhammad  uning  rasuli»)ni  til  bilan  aytish  va  dil  bilan  tasdiqlashdir.  Buni  chin  dildan  aytgan 
kishi musulmon hisoblanadi. 
Hadislarda imonning etti sharti bor ekani qayd etilgan bo‘lib, ular quyidagilardan iborat: 
1.
 
Allohning borligi  va birligi,  Qur’on va hadislarda bayon qilingan barcha ism va 
sifatlariga ishonish, uning barcha buyruqlarini qabul qilish va barcha qaytariqlaridan tiyilish. 
Tarixda ulamolar Allohning borligi haqida alohida to‘xtalib, dalil keltirmaganlar. Zero u 
davrlarda  Xudoning  borligiga  barcha  ishongan  (xudo  yo‘q  degan  tasavvur  bo‘lmagan).  Ammo 
zamonamizga kelib Xudoning borligiga ishonmaydiganlar chiqqandan keyin olimlar bu mavzuni 
ham aqida kitolariga kiritganlar va u aqidaning bosh mavzusiga aylangan. CHunonchi Allohning 
borligiga imon keltirmagan odamga aqida mavzusini tushuntirishning hojati yo‘q. 
Qur’onda  «YOki  ular  hech  narsadan  (ya’ni,  YAratuvchisiz)  yaralib  qolganmilar?!