Abu Mansur alMoturidiy (toʻliq nomi Abu Mansur Muhammad ibn Mahmud al-hanafiy al-Moturidiy asSamarqandiy) (870 Samarqand 944) imom, fiqh olimi, kalom ilmining moturidiylik oqimi asoschisi

«Uning  go‘zal  ismlari  bordir»  (Hashr,  24)  deyilgan.  Bu  ism  va  sifatlar  orqali  Alloh  haqida 
bilimlarga ega bo‘linadi. Barcha ulamolarning fikriga ko‘ra Alloh ismlarini o‘rganishdan maqsad 
Unga loyiq bo‘lmagan sifatlarni bermaslik.  SHuningdek, «Allohning to‘qson to‘qqizta ismi bor» 
ekani haqidagi hadisni muhaddislar rivoyat qilganlar.  
Olimlardan imom Abu Hanifa o‘zining «al-Fiqh al-akbar» asarida Alloh haqida shunday 
degan:  «U    o‘zi    yaratgan    narsalardan    birortasiga    o‘xshamas.    Unga    ham    biror    narsa  
o‘xshash emas. O‘zining zotiy va fe’liy sifatlari bilan azaldan bor bo‘lgan va abadiy bor bo‘lur. 
Zotiy  sifatlari  –  hayot,  qudrat,  ilm,  kalom,  eshitish,  ko‘rish,  iroda.  Fe’liy  sifatlari  –  xalq  etish, 
yasash va boshqa shu mazmunga dalolat qiluvchi sifatlar. U o‘zining barcha ism va sifatlari bilan 
birgalikda  doim  bo‘lgan  va  abadiy  bo‘lajak.  Unga  biror  ism  yoki  sifat  keyin  qo‘shilib  qolgan 
emas». 
Boshqa  o‘rinda:  «Qur’onda  O‘zi  zikr  etganidek,  Allohning  qo‘li,  yuzi,  nafsi  (O‘zi)  bor 
deb bilamiz. Bular Uning sifatlaridan, lekin qanday, qanaqa deyilmas. Hatto, qo‘li-qudrati yoki 
ne’mati ham  deb ta’vil etilmas. Aks holda uning bir sifatini  yo‘qqa  chiqarilgan bo‘lur.  Bu esa 
qadariylar  va  mo‘‘taziliylar  so‘zidir.  Biz  aytamizki,  qo‘li  o‘ziga  xos,  kayfiyatsiz  sifatdir. 
SHuningdek, Uning g‘azabi va rizosi ham o‘ziga xos kayfiyatsiz sifatlaridandir», deyilgan. 
Islom ta’limotiga ko‘ra, Allohning imsi va sifatlarini boshqa biror maxluqotga o‘xshatish 
mumkin  emas.  Uning  holati,  kayfiyati,  surati  haqida  bahs  qilinmaydi,  ya’ni  Alloh  ko‘radi, 
eshitadi,  biroq  biz  insonlar  va  boshqa  maxluqotlar  kabi  emas,  balki  u  haqda  bahs  qilish  bid’at 
hisoblanadi. 
Allohning  buyrug‘ini  bajarish  va  qaytariqlaridan  qaytish  ham  imonning  bir  bo‘lagi. 
CHunonchi  islom  ta’limotida  Allohning  buyruqlarini  bajarish  insonga  oxiratda  jannatga 
tushishiga olib keladi. Aksincha, uning qaytargan narsalaridan qaytmasa do‘zaxda azoblaydi deb 
bilinadi. 
2.
 
Musulmon  odam  farishtalarga  ham  ishonishi  lozim.  Farishtani  arab  tilida  malak, 
ko‘pligi maloika deyiladi. Ularga ishonmagan musulmon hisoblanmaydi. Qur’onda, «(Ularning)