Abstraktsiyalash

Abstraktsiyalash (lot. Abstractio – uzoqlashuv, mavhumlik) – tushuncha hosil qilishning muhim usullaridandir. Abstraktsiyalash yordami bilan buyum va hodisalarning muhim xususiyatlarini fikran ajratamiz va ularni buyumlar, hodisalarning ikkinchi darajali va ahamiyati kam xususiyatlardan chetlashtiramiz.
Agnostitsizm - (yunon. agnosis – a – inkor, gnosis – bilish, bilishni inkor etish. noma`lum) — falsafiy ta`limot bo`lib, moldiy tizimlar, tabiat va jamiyat konuniyat-lari mohiyatini bilish imkoniyatlarini rad etib, bilimni voqealikka muvofikdigini isbotlash mumkin emas, deb hisoblaydi. U antik skeptitsizm va o`rta asr nominalizmidan kelib chiqqan bulib. XIX asr urtalarida ingliz tabiatshunosi Geksli tomonidan muloqatga kiritilgan. XIX—XX asrlarda ayniksa, marksistik falsafada mazkur ta`limot sun`iy tarzda soddalashtiriladi va unga umuman, bilishni inkor etuvchi ta`li­mot sifatida karaladi. Vaholanki, agnostiklar hodisalarni bilish mumkinligini butunlay rad etishmaydi, mohiyatni bilish ham mumkin emas deb hisoblashmaydi, bal­ki bilim imkoniyatlari cheklanganligini ta`kidlashadi.
Analiz va sintez- (grek. Analysis – ajratish, bo’lish va qo’shish, birlashtirish)Analiz shunday bir mantiqiy usuldirki, uning yordami bilan buyumlar, odisalar fikran qismlarga bo’linadi. Sintezda esa qismlar fikran birlashtirilib, bir butun holiga keltiriladi.
Analogiya - (grek. Analogia – o’xshashlik, moslik) – ikki buyumning bir yoki bir necha belgilarning o’xshashligidan boshqa belgilarning ham o’xshashligi to’g’risida hulosa chiqarishdir.
Volyuntarizm – (lotincha iroda) irodani – borliqning eng oliy ko`rinishi, еamoyili deb qarovchi falsafiy oqim.Ma`naviy hayotda irodangi birinchi o`ringa qo`yib, aql-idrok maqomiga, ratsionalizmga asoslangan idealistik falsafiy tizimni inkor etadi.
Genetik metod – predmet hodisalarning kelib chiqishi va rivojlanishini
tahlil qilish asosida tadqiq etish usuli. Genezis – (grek. Genesis – kelib chiqish) ma’lum predmetlar hodisalar va ular to’g’risidagi fikr hamda mulohazalarning paydo bo’lishi, shakllanishi, tug’ilishi.
Gnoseologiya - dunyoni anglash, uning umumiy qonuniyatlarini bilish bilan bog`liq masalalar bilan falsafaning gnoseologiya (gnosis – bilish, logos – ta`limot) degan sohasi shug`ullanadi. Dunyoni bilish mumkin deb hisoblaydigan faylasuflarni – gnostiklar; olamni bilish mumkin emas, bilimlarimiz to`g`ri va aniq haqiqat darajasiga ko`tarila olmaydi deyuvchilarni esa – agnostiklar (yunoncha – bilib bo`lmaydi degan ma`noni anglatadi) deb yuritiladi.
Gipoteza – (grek. Hupothesis – asos, printsip, faraz) – hali isbotlanmagan nazariy fikr, faraz. Gipoteza ma’lum natijalarni tug’dirgan sabab haqida qilingan farazdir. Gipotezani ilgari surish, asoslash va isbolash–ilmiy bilishning rivoji uchun zarur metoddir. Gipotezaning nazariyaga aylanishi uchun uni tekshirish kerak. Gipotezani tekshirish natijasida: a) uning ehtimolligi ortadi; b) haqiqatligi isbotlanadi, nazariyaga aylanadi; v) gipoteza rad etiladi. Barcha nazariyalar gipoteza bosqichini bosib o’tadi. Gipoteza praktikada isbotlangandan so’ng ishonarli nazariyaga aylanadi.
Gipotetik – deduktiv metod – ilmiy tekshirish usuli bo’lib, bu usul vositasibilan dastavval o’rganilayotgan predmet haqida bir necha gipoteza keltiriladi. Keltirilgan gipotezalar asosida deduktiv yo’l bilan hulosa chiqariladi. Bu metod boshqa metodlar bilan (analiz, sintez, induktiv va b.) birga