Abituriyentler ushın Qaraqalpaq tili páninen qollanba quwat Jarekeev Tildiń jámiyetlik xızmeti



Download 0,6 Mb.
bet81/248
Sana21.04.2022
Hajmi0,6 Mb.
#568698
1   ...   77   78   79   80   81   82   83   84   ...   248
Bog'liq
Abituriyentler ush n Qaraqalpaq tili p ninen qollanba quwat Jare

Sanlıqtıń gáptegi xızmeti

  1. Sanlıqlar, kóbinese atlıq sózlerge qatnaslı bolıp keledi. Olar atlıq sózlerdiń sanın, muǵdarın anıqlap kelgende anıqlawısh xızmetin atqaradı. Mısalı: Brigadamızda 20 salıkesh, 12 mexanizator, 8 suwshı bar. Aǵam altınshı bólimde isleydi. Inim 9-klasta oqıydı.

  2. Sanlıqlar gáptegi qollanılıw ornına qaray bas aǵzalardıń xızmetin de atqaradı. Mısalı: Olar úshewi kinoǵa bardı (baslawısh). Altı úshke bólinedi (baslawısh). Biziń awılda mektep úshew (bayanlawısh). Xojalıqta besewimiz (bayanlawısh)

  3. Sanlıqlar atlıqtıń ornına qollanılıp, seplik qosımtalı kelgende tolıqlawısh xızmetin atqaradı. Ol toǵızınshını pitkerdi. Toǵızdı úshke bóliwge boladı.

  4. Sanlıqlar feyillerge qatnaslı, is-hárekettiń sanın, muǵdarın bildirip kelgende pısıqlawısh boladı. Mısalı: Kún bir jawsa, terek eki jawadı. Mashinalar Qaratawǵa eki ret qatnadı. Mashinalar ekew-ekewden bólindi.

Sanlıqlardıń stillik qolanılıwı
Házirgi qaraqalpaq tilindegi sanlıqlar ózleriniń san mánisinen basqa da mánilerde qollanıladı. Máselen, bir sanlıǵı anıqsızlıq, bolımsızlıq máni ańlatadı. Sonday-aq ol janapay, dáneker xızmetinde de qollanıladı. Mısalı: 1.Bir kózler bar hasla uyatsız, Tınım tappay alaqlap turar, Bir kózler bar ádep-ikramlı. 2.
Bir jerlerge kelgende avtobus toqtadı. (eki gápte de anıqsızlıq máni bildirip tur). Jumıs isleydi bir tınbay. (bolımsızlıq máni ańlatıp tur.) Úyrek bir ushadı, bir qonadı. Bir qorqqan, bir quwanǵan jılaydı. (eki gápte de dáneker xızmetinde)
Qaraqalpaq tilinde jeti, qırq, júz sanlıqları qaytıs bolǵan adamlardıń sadaqaların ańlatadı: jetisin berdi, qırqın tarqattı, júzi boldı. Sonday-aq “qırqınan shıǵarıw” degende tuwılǵan náresteni shomıldırıwǵa baylanıslı túsinikti, “qırq kún toy beriw”, “qırq qız”, “qırq awız ótirik” h.t.b dizbeklerde “kóp” degen mánini ańlatadı. “Eki”, “Úsh, “Bes” sanlıqları oqıw procesinde bahanı ańlatadı. Bunda “eki” – tómen, “úsh” – orta, “bes” – joqarı degen mánilerdi bildiredi.
Shamalıq sanlıqlar óz ara sinonim bolıp qollanıladı: onlaǵan – onday, jigirmalaǵan – jigirmaday, otızlaǵan – otızday t.b.



Download 0,6 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   77   78   79   80   81   82   83   84   ...   248




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish