Abituriyentler ushın Qaraqalpaq tili páninen qollanba quwat Jarekeev Tildiń jámiyetlik xızmeti


Bir sanlıǵı geyde sanaq sanlardıń aldında turıp, oǵan shamalıq máni beredi. Mısalı: Bir bes júz



Download 0,6 Mb.
bet80/248
Sana21.04.2022
Hajmi0,6 Mb.
#568698
1   ...   76   77   78   79   80   81   82   83   ...   248
Bog'liq
Abituriyentler ush n Qaraqalpaq tili p ninen qollanba quwat Jare

Bir sanlıǵı geyde sanaq sanlardıń aldında turıp, oǵan shamalıq máni beredi. Mısalı: Bir bes júz adam muz ústinde qaldı.
Bólshek sanlıqlar
Bólshek sanlıqlar pútinniń bólegin bildiredi hám oǵan qanshası? neshe? sorawları qoyıladı. Mısalı: úshten eki, tórttiń biri t.b. Bóshek sanlıqlar eki túrli bolıp jasaladı:

  1. Bólshek sannıń birinshisi (bólimi) shıǵıs sepliginde, ekinshisi (alımı) qosımtasız kelip jasaladı. Mısalı: altıdn úsh, onnan bes, júzden bir t.b. Bul jasalıw awızeki sóylewde úshten ekisi, tótten biri, onnan besi, júzden biri túrinde tartımlanıp ta aytıladı hám jazıladı.

  2. Bólshek sannıń dáslepkisi (bólimi) iyelik sepliginde, sońǵısı (alımıs) 3-bette tartımlanıp kelip, bólshek san jasaladı. Mısalı: altawdıń ekewi, úshtiń biri, onnıń biri, tórttiń úshi t.b. Bólshek sannıń bul túri zatlıq mánide kelgende, sóz ózgertiwshi qosımtalardı qabıllaydı. Mısalı: úshtiń birine, tórttiń birin, úshtiń birinde.

Pútinniń ekiden bir bólegin bildiriw ushın yarım, jarım, jartı, jarı, jarpı sózleri (0,5 degendi bildiredi)sózleri, al pútinniń tórtten bir bólegin bildiriw ushın sherek (0,25) sózi qollanıladı.
Qatarlıq sanlıqlar
Qatarlıq sanlıqlar zatlardıń, qubılıslardıń qatar sanın, sanaw tártibin bildiredi hám neshinshi? degen sorawǵa juwap beredi. Qatarlıq sanlıqlar sanaq sanlarǵa –nshı, -nshi, -ınshı, -inshi qosımtaları jalǵanıwı arqalı jasaladı. Eger sanaq sannıń sońǵı háribi dawıslı ses bolsa –nshı, -nshi qosımtası, eger dawıssız ses bolsa –ınshı, -inshi qosımtası qosıladı. Mısalı: altınshı, ekinshi, toǵızınshı, besinshi. Bunnan basqa –lanshı, -lenshi qosımtası da bar. Mısalı: jigirmalanshı.
Qatarlıq sanlıqlardıń qosımtaları qospa sanlıqlardıń eń keyingisine jalǵanadı. Mısalı: eliw altınshı, bir toǵız júz toqsan besinshi t.b.Qatarlıq sanlıqlar cifr arqalı berilgende –ınshı, -inshi (-nshı, -nshi) qosımtalarınıń ornına defis jazıladı. Mısalı: 1989-jıl. 9-klass, 9-may, 5-dúkan t.b. Qatarlıq sanlardı bildiriwshi sanlıq sózler birneshe bolıp kelgende olardıń sońǵısınan keyin defis qoyıladı. Mısalı: 7, 8, 9-klaslar, 50, 60, 70-jıllar t.b.Al qatarlıq sandı bildiriwshi rim cifrınan keyin defis qoyılmaydı. Mısalı: XXI ásir, IX ásir, IV bap
Qatarlıq sanlıqlar atlıq sózlerdiń ornına qollanılıp kelgende, kóplik, seplik qosımtaları menen ózgeredi. Mısalı: besinshiler, besinshiniń, besinshige, besinshini, besinshiden, besinshide t.b.

Download 0,6 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   76   77   78   79   80   81   82   83   ...   248




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish