Abituriyentler ushın Qaraqalpaq tili páninen qollanba quwat Jarekeev Tildiń jámiyetlik xızmeti



Download 0,6 Mb.
bet171/248
Sana21.04.2022
Hajmi0,6 Mb.
#568698
1   ...   167   168   169   170   171   172   173   174   ...   248
Bog'liq
Abituriyentler ush n Qaraqalpaq tili p ninen qollanba quwat Jare

Situativlik tolıq emes gáplerde qollanılatuǵın gáp aǵzaları sóylew jaǵdayı (situaciya) arqalı belgili bolıp keledi. Bunday gáplerde túsirilgen gáp aǵzası (zat, waqıya, hádiyse) sóylewshi tıńlawshıǵa situaciya arqalı anıqlanadı. Mısalı: Mırzabektiń ashıwlı buyrıǵı mal aydap baratırǵanlardı turǵan-turǵan jerinde irikti.
- Bólisemiz, -dedi quwınǵınshılardıń biri.
Elliptikalıq tolıq emes gáplerkontekstlik hám situativlik gáplerden ózine tán ózgesheligi olar bayanlawıshsız qollanıladı. Elliptikalıq tolıq emes gáp dúzilisi, mazmunı, stillik tásirliligi jaǵınan ádebiy tuldiń qáliplesken norması esaplanadı. Onıń túsirip qaldırılǵan bayanlawıshın qayta orına qosıp qollanılıwǵa bolmaydı. Elliptikalıq tolıq emes gáp naqıl-maqallarda, kórkem shıǵarma hám publicistikalıq stillerde keń qollanıladı. Olar tekst hám kontekstten bólek turıp ta qollanıla beredi. Mısalı: Maman biy murtın tawlap qoyıp, aybatlı názeri menen jigitlerine burıldı. Náwbet sizlerge. Mal shaqınan, adam tilinen. Balıqtıń tirishiligi suw menen, baqanıń kúni kól menen. (naqıl). Ana hám balanıń salamatlıǵı bárhama qorǵawda. Oqıwshılardı kásipke baǵdarlaw – tiykarǵı wazıypamız.
Sóz-gápler
Sóz-gápler dúzilisi jaǵınan, kóbinese bir sózden, geyde gáp aǵzalarına bólinbeytuǵın sózlerdiń dizbeginen boladı. Olar intonaciaylıq jaqtan gáplik belgilerge iye bolıp keledi. Sóz-gápler bas hám ekinshi dárejeli aǵzalarǵa bólinbeydi. Sonlıqtan olar bir bas aǵzalı da, eki bas aǵzalı da gáplerge kirmeytuǵın jay gáplerdiń ayırıqsha bir túrin dúzedi. Bir sóz yamasa gáp aǵzalarına bólinbeytuǵın sózlerdiń dizbeginen bolǵan gáplerge sóz-gápler dep ataladı. Sóz-gápler morfologiaylıq bildiriliwi jaǵınan maqullaw hám biykarlawshı sózlerden, tańlaqlardan, modallıq mánige kóshken geypara atawısh hám feyillerden, frazeologiyalıq birliklerden boladı.
Sóz gápler mánisine qaray maqullaw, biykarlaw, soraw-juwap, modal, tańlaq, buyrıq, úrp-ádet hám qarım-qatnas, qaratpa mánilerinde birneshe túrlerge bólinedi. Sóz gáplerden keyin aytılıw maqsetine qaray noqat, soraw yamasa úndew belgisi qoyıladı.
Esletpe: Sóz gápler gáp aǵzalarına bólinbeytuǵın bolǵanlıqtan bólinbeytuǵın gápler dep te aytıladı. Sóz-gápler mazmunı hám morfologiyalı q jaqtan bildiriliwine qaray tómendegi túrlerge bólinedi:

  1. Maqullawshı sóz-gápler

  2. Biykarlawıshı sóz-gápler

  3. Soraw sóz-gápler

  4. Tańlaq sóz-gápler

  5. Buyrıq sóz-gápler

  6. Etiketlik sóz-gápler

  7. Qaratpa sóz-gápler (licey sabaqlıǵınan)


Download 0,6 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   167   168   169   170   171   172   173   174   ...   248




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish