Abituriyentler ushın Qaraqalpaq tili páninen qollanba quwat Jarekeev Tildiń jámiyetlik xızmeti



Download 0,6 Mb.
bet167/248
Sana21.04.2022
Hajmi0,6 Mb.
#568698
1   ...   163   164   165   166   167   168   169   170   ...   248
Bog'liq
Abituriyentler ush n Qaraqalpaq tili p ninen qollanba quwat Jare

Feyil bir bas aǵzalı gápler
Bir bas aǵzası feyil sózlerden bolǵan bir bas aǵzalı gáptiń túrine feyil bir bas aǵzalı gáp deymiz. Feyil bir bas aǵzalı gápler is-háreket iyesiniń (baslawıshtıń) anıq belgili hám belgisizligine qaray iyesi belgili gáp, iyesi belgisiz gáp, iyesi ulıwmalasqan gáp, iyesiz gáp bolıp tórt túrge bólinedi.
Iyesi belgili gáp
Iyesi belgili gáptiń bayanlawıshları, kóbinese I-II betlerdegi anıqlıq hám buyrıq meyillerden bolıp, sol betlik qosımtalar arqalı baslawıshı belgili bolıp turadı. Mısalı: Shıday almadım. Bazarbaydı oyata qoyayın dep úńilip edim. Shırt uyqıda eken. Ózimdi iriktim. Endi júrip keteyin dep tur edik. Gawashanı kóp tarbiyalasań, ónimdi de kóp alasań.
Iyesi belgili gáp mánisi boyınsha baslawıshı betlik almasıǵınan bolǵan eki bas aǵzalı gápke kútá jaqın keledi. Biraq onnan betlik almasıǵınıń anıq qollanılıwı jaǵınan ayırılıp turadı. Bunday gáplerge baslawıshtıń qollanılıwı shárt emes. Sebebi baslawısh onıń bayanlawıshınıń betlik qosımtası arqalı belgili bolıp turadı. Salıstırıń:

Eki bas aǵzalı gáp
Men kelgen jumısımdı ayttım.
Bizler jańa jayǵa kóshtik.
Jol boyı ol basqa gáp aytpadı.

Iyesi belgili gáp
Kelgen jumısımdı ayttım.
Jańa posyolkaǵa kóshtik.
Jol boyı basqa gáp aytpadı.

Iyesi belgisiz gáp
Iyesi belgisiz gáplerdiń bayanlawıshları, kóbinese anıqlıq meyildiń 3-bet, ótken, házirgi, keler máhállerinde qollanıladı. Mısalı: Gawashlardı aylanıp shıqtı. Geypara atızlarda toqtap, bir nárselerdi oylastı. So jerde biraz irkilip turdı. Jerden topıraq alıp kórdi.
Bul gáplerdiń bayanlawıshları anılıq meyildiń 3-bet ótken máhálindegi feyilden bolǵan. Bul feyillerdiń is-háreket iyeleri belgisiz bolıp kelgen. Bayanlawıshı belgisiz iyeni (betti) bildiretuǵın bir bas aǵzalı gáptiń túrine iyesi belgisiz gáp delinedi. Iyesi belgisiz gáplerde is-hárekettiń iyesi aldıńǵı gáplerde aytılıp, kontekst arqalı málim bolıp turadı. Mısalı: 1.Bazarbay tirseklew. Ol eregisti jaqsı kóredi. 3.Qáleseń seniń menen de tóbelesiwden qaytpaydı. 4.Shılımbetti de onsha jaqtırmaydı.
Bul mısallardaǵı 3, 4-gáp iyesi belgisiz gáp. Olardaǵı is hárekettiń iyesi (baslawısh – Bazarbay) aldıńǵı gáplerde aytılǵanlıqtan, stillik talapqa ılayıq túsirilip qaldırılǵan.

Download 0,6 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   163   164   165   166   167   168   169   170   ...   248




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish