Абишов Мухаммед Сарсенбаевич, Abishov Muxammed Sarsenbaevich

Транспорт-экспедиторлық фаолиятини аудиторлик текширувидан ўтказишни такомиллаштириш масалалари
Абишов Мухаммед Сарсенбаевич, Абишов Мухаммед
Сарсенбаевич, Abishov Muxammed Sarsenbaevich,
э.и.к., ТашМАУ Нөкис филиалы, и.ф.н., ТошДАУ Нукус филиали, Нукус шаҳри,
к.э.н., ТашГАУ Нукусский филиал, г. Нукус, PhD.,TashSAUof Nukus branch, Nukus

Иқтисодиётни эркинлаштириш шароитида ҳар қандай субъект максимал даражада фойда олишни асосий мақсад қилиб қўяди. Фойда ҳар бир корхонанинг муҳим сифат кўрсаткичи ҳисобланади. Фойдадан солиқ тўланади, устав капиталига ажратмалар қилинади. Фойда иқтисодий категория сифатида хўжалик юритувчи субъектга қарашли маблағнинг ошишини ифодалайди. [1. – 141 б.]

Транспорт-экспедиторлық корхоналари ҳам ўз фаолиятининг сифат кўрсаткичи сифатида фойда суммасини ўстиришга ҳаракат қиладилар. Бунинг учун эса харажатларни камайтиришга ва уларни тежашга ҳаракат қиладилар. Шунинг учун ўз фаолиятини аудиторлик текширувдан ўтказишда молиявий ҳисобот кўрсаткичлариниг тўғрилигини текшириш билан биргаликда харажатларнинг самарали ва тўғри сарфланишини аниқлаб олишни ҳам асосий мақсад қилиб қўяди.
Транспорт-экспедиторлық фаолиятини аудиторлик текширувидан ўтказишда аудитор корхона фаолиятида кўпроқ хатоликларга йўл қўйилган нуқталарни топишга ҳаракат қилади. Буни аудиторлик текширувини корхона фаолиятининг асосий қирраларини акс эттирувчи ҳисобот шаклларининг кўрсаткичларини таққослашдан бошлайди.
Дастлабки текшириш жараёнида молиявий натижалар бўйича кўрсаткичлар (даромад, харажатлар, фойда) «Бухгалтерия баланси» (1-шакл), «Молиявий натижалар тўғрисидаги ҳисобот» (2-шакл), «Асосий воситаларнинг ҳаракати тўғрисидаги ҳисобот» (3-шакл) ва «Пул оқимлари тўғрисидаги ҳисобот» (4-шакл) маълумотлари билан ўзаро таққослаш орқали текшириб кўрилади.
Бунда аудитор корхона фаолиятини тавсифловчи асосий кўрсаткичларни таққослаши керак. Аудитор асосий кўрсаткич сифатида бухгалтерия балансининг алоҳида моддаларини ушбу моддалар мавжуд бўлган ҳисобот шакллари билан таққослаши лозим. Текширишни қуйидаги жадвални тузиш орқали амалга ошириш тавсия қилинади (1- шартли жадвал):

1.