Abduvohidov S. N., Ganiyev Z. A. Geografiya ta’limi metodikasi

 
13.3 O‘zbekiston iqtisodiy va ijtimoiy geografiyasi kursining tuzilmasi 
8-sinfda  O‘zbekiston  iqtisodiy  va  ijtimoiy  geografiyasi  kursini  o‘rganish 
uchun 68 soat ajratilgan. 
№ 
Dars mavzusi 
Dars soati 
1.
 
 
Kirish 
1 
2.
 
 
O‘zbekistonning geografik o‘rni 
1 
3.
 
 
O‘zbekistonning ma’muriy-hududiy tuzilishi 
1 
4.
 
 
Ijtimoiy-iqtisodiy xaritalar 
1 
5.
 
 
O‘zbekistonning tabiiy sharoiti va tabiiy boyliklari 
1 
6.
 
 
Tabiiy sharoiti va tabiiy boyliklarning milliy iqtisodiyotdagi ahamiyati 
1 
7.
 
 
O‘zbekiston aholisi 
1 
8.
 
 
Nazorat ishi-1 
1 
9.
 
 
O‘zbekiston aholisining tarkibi 
1 
10.
 
 
 Aholi punktlari 
1 
11.
 
 
O‘zbekiston milliy iqtisodiyotining tuzilishi 
1 

---

279 
 
12.
 
 
Sanoat - milliy iqtisodiyotning tayanch tarmog‘i 
1 
13.
 
 
Yoqilg‘i-energetika majmuasi 
1 
14.
 
 
Neft va gaz sanoati 
1 
15.
 
 
Nazorat ishi-2 
1 
16.
 
 
O‘zbekiston ko‘mir sanoati.  
1 
17.
 
 
Elektroenergetika 
1 
18.
 
 
Kimyo sanoati  
1 
19.
 
 
Metallurgiya sanoati. Qora metallurgiya  
1 
20.
 
 
Rangli metallurgiya 
1 
21.
 
 
Mashinasozlik va uning tarmoqlari 
1 
22.
 
 
Avtomobilsozlik 
1 
23.
 
 
 Nazorat ishi 3 
1 
24.
 
 
Yog‘ochni qayta ishlash sanoati 
1 
25.
 
 
Qurilish materiallari sanoati.  
1 
26.
 
 
Sanoat va ekologik muammolar 
1 
27.
 
 
Agrosanoat majmuasi  
1 
28.
 
 
Qishloq xo‘jaligi  
1 
29.
 
 
O‘zbekiston dehqonchiligi  
1 
30.
 
 
O‘zbekiston chorvachiligi.  
1 
31.
 
 
O‘zbekistonda qishloq xo‘jaligining geografik tiplari  
1 
32.
 
 
Nazorat ishi 4 
1 
33.
 
 
Yengil sanoat  
1 
34.
 
 
O‘zbekiston oziq-ovqat sanoati 
1 
35.
 
 
Sanoatni hududiy tashkil etish hamda joylashtirish  shakllari. 
1 
36.
 
 
Transport geografiyasi 
1 
37.
 
 
O‘zbekiston transportining zamonaviy rivojlanishi 
1 
38.
 
 
Aholiga xizmat ko‘rsatish sohalari geografiyasi 
1 
39.
 
 
O‘zbekistonda rekreatsiya va turizm 
1 
40.
 
 
Nazorat ishi 5 
1 
41.
 
 
O‘zbekistonda tashqi iqtisodiy aloqalar 
1 
42.
 
 
Amaliy Mashgulot 
1 
43.
 
 
O‘zbekiston iqtisodiyotini hududiy tashkil etish 
1 
44.
 
 
Toshkent iqtisodiy rayoni 
1 
45.
 
 
Toshkent viloyati 
1 
46.
 
 
Toshkent shahri  
1 
47.
 
 
Nazorat ishi-6 
1 
48.
 
 
Mirzacho‘l iqtisodiy rayoni 
1 
49.
 
 
Sirdaryo viloyati 
1 
50.
 
 
Jizzax viloyati 
1 
51.
 
 
Farg‘ona iqtisodiy rayoni 
1 
52.
 
 
Andijon viloyati 
1 
53.
 
 
Farg‘ona viloyati 
1 
54.
 
 
Namangan viloyati 
1 
55.
 
 
Zarafshon iqtisodiy rayoni 
1 
56.
 
 
Samarqand viloyati 
1 
57.
 
 
Navoiy viloyati. 
1 
58.
 
 
Nazorat ishi-7 
1 
59.
 
 
Buxoro viloyati 
1 
60.
 
 
Janubiy iqtisodiy rayon 
1 
61.
 
 
Qashqadaryo viloyati 
1 

---

280 
 
62.
 
 
Surxondaryo viloyati 
1 
63.
 
 
Quyi Amudaryo iqtisodiy rayoni 
1 
64.
 
 
Xorazm viloyati 
1 
65.
 
 
Qoraqalpog‘iston Respublikasi 
1 
66.
 
 
Amaliy mashg‘ulot. 
1 
67.
 
 
Nazorat ishi-8 
1 
68.
 
 
Umumlashtiruvchi dars 
1 
Jami 
68 
 
Nazorat savollari 
1.
 
O‘rta  Osiyo  va  O‘zbekiston  iqtisodiy  geografiyasi  kursini  o‘qitish 
metodikasi. 
2.
 
O‘rta Osiyo iqtisodiy geografiyasi kursining mazmun va mohiyati. 
3.
 
O‘zbekiston iqtisodiy geografiyasi kursining mazmun va mohiyati. 
4.
 
.
 
O‘zbekiston iqtisodiy geografiyasi kursining vazifasi.
 
5.
 
O‘zbekiston iqtisodiy geografiyasi kursining ikkinchi bobining mazmuni.
 
6.
 
O‘rta Osiyo iqtisodiy geografiyasi kursining uchinchi bobining mazmuni
 
 
 

---

281 
 
XIV-BOB. JAHON IQTISODIY
-
IJTIMOIY GEOGRAFIYACI KURSINI 
O‘RGANISH METODIKASI 
 
14.1 Jahon iqtisodiy-ijtimoiy geografiyaci kursining mazmun va 
mohiyati
 
Jahon    iqtisodiy  va  ijtimoiy  geografiyasi  kursining  asosiy  vazifasi 
o‘quvchilarga  xorijiy  mamlakatlarning  iqtisodiy  geografiyasidan  zarur  bilimlar 
berishdan  iboratdir  bunda  o‘quvchilar  mamlakatlarning  iqtisodiy  geografik 
xususiyatlarini tavsiflovchi aniq materiallarni o‘zlashtirishlari va uning sabablarini 
tushunib  yetishlari  nazarda  tutiladi.  Ular  mazkur  kurs  materiallarini  o‘rganish 
jarayonida  rivojlangan  va  rivojlanayotgan  mamlakatlarda  xo‘jalikning  rivojlanish 
va joylanish qonuniyatlarini o‘zlashtirishlari lozim.  
 Jahon    iqtisodiy  va  ijtimoiy  geografiyasi  kursi  dasturi  o‘quvchilarda  kurs 
materiallarini  o‘rganish  bilan  mamlakatlarning  tiplari  haqida  yetarli  tushuncha 
tarkib  topishini  hozirgi  jahon    xo‘jaligida  muhim  rol  o‘ynayotgan  davlatlar  bilan 
tanishib chiqishlarini e’tiborga olgan holda tuzilgan. 
 Jahon  iqtisodiy va ijtimoiy geografiyasi kursi asosan ikki bo‘limdan iborat: 
1.
 
Jahonning umumiy iqtisodiy geografik obzori. 
2.
 
Jahonning regional iqtisodiy obzori. 
Umumiy qismning asosiy ilmiy-uslubiy vazifasi jahon  iqtisodiy va ijtimoiy 
geografiyasiga  oid  eng  muhim  tushunchalarning  mantiqiy  tizimini  tashkil  etishni 
nazarda  tutgan.  Fanning  nazariy  masalalariga  aloqador  bo‘lgan  birinchi  guruh 
tushunchalari  «Umumiy»  qismda  ham,  «Regional»  qismda  ham  tahlil  etilgan. 
Boshqa guruhda jamlangan masalalar jahon  xo‘jaligi,  aholisi va siyosiy xaritasida 
uzoq  davr  davomida  bo‘lib  o‘tgan  o‘zgarishlar  va  siljishlarni  fan  texnika  inqilobi 
va  taraqqiyoti,  jamiyatda  yuz  bergan  siyosiy  voqea  va  hodisalar  bilan  uzviy 
aloqadorlikda  ekanligi  yoritilgan.  Darslikning  deyarli  2/3  hajmini  egallagan 
regional-mamlakatshunoslik  qismida  jahon    iqtisodiy-ijtimoiy  geografiyasiga  oid 
tushunchalar,  qonuniyatlar,  tamoyillar  va  xususiyatlarni  ayrim  region  yoki  yirik 
tayanch mamlakatlar misolida ko‘rib chiqish va shu asosda ma’lum tasavvurga ega 
bo‘lish,  umumiy  qismda  olgan  bilim  va  malakalarni  mustahkamlash  maqsadi 
ifodalangan.  Ayrim  mamlakatlarning  iqtisodiy  geografik  tavsifi  mazkur  fanda 
qabul  qilingan  va  sinalgan  uslubiy  yondashuvdan  foydalangan  holda  bajarildi. 
Bunda,  tabiiy  sharoit  aholi  va  boshqa  tabiiy  demografik  komponentlar  iqtisodiy 
salohiyatda tutgan o‘rni va ahamiyati nuqtayi nazaridan baholanadi.  
Jahon  iqtisodiy  va  ijtimoiy  geografiyasi  kursida  o‘rganiladigan  asosiy 
obyekt  aholi  va  xo‘jalik-iqtisodiy  hodisa  hisoblanardi.  Kursda  o‘rganiladigan 
iqtisodiy  hodisalar  siyosat  bilan  birga  o‘rganiladi.Shuning  uchun  jahon    iqtisodiy 

---

282 
 
va  ijtimoiy  geografiyasi  kursini  ayni  vaqtda  siyosiy  geografiya  kursi  deyish  ham 
mumkin. Iqtisodiy faktlarni siyosiy nuqtayi nazaridan xarakterlash joizdir. 
Jahon iqtisodiy va ijtimoiy geografiyasi kursida iqtisodiy masalalarni siyosat 
bilan  bog‘lab  o‘rganish  o‘quvchilarning  siyosiy  tayyorgarligida  muhim  rol 
o‘ynaydi.  Iqtisodiy  geografik  ta’lim  kundalik  iqtisodiy  va  siyosiy  materiallardan 
foydalanib  borishni  ham  taqozo  etadi.  Iqtisodiy  geografiya  ta’limida  kundalik 
ta’limdan  foydalanib  o‘quvchilarni  mafkuraviy  tarbiyalash  vositasi  bo‘lib  xizmat 
qiladi,  ularning  saviyasini  yanada  oshiradi  va  bilim  doirasini  kengayishida  katta 
ahamiyatga ega.  
Jahon    iqtisodiy  va  ijtimoiy  geografiyasi  kursida  iqtisodiy  kartalardan 
yanada  ko‘proq,  xususan,  iqtisodiy  kartalarning  yangi  turlaridan  ko‘proq 
foydalaniladi. Mazkur o‘quv qo‘llanmani yaratishda Rossiya Federatsiyasida nashr 
etilgan  «Chet  mamlakatlar  iqtisodiy  geografiyasi»  (muallifi  V.R.Maksakovskiy) 
darsligidan  hamda  Fransiya,  AQSh,  Buyuk  Britaniyada  chop  etilgan 
ma’lumotnomalar,  statistik  to‘plamlar  va  boshqa  o‘quv  hamda  ilmiy  uslubiy 
materiallardan foydalanilgan holda o‘qitib kelinmoqda.