Abdulla qodiriy nomidagi toshkent davlat madaniyat instituti barno G‘aniyeva kutubxona kataloglari

Conrad Gesner (1516-1565)

Shveytsariyalik ensiklopedist olim va bibliograf Konrad Gesner birinchilardan insoniyat tomonidan hayvonlar va o‗simliklar haqidagi ma‘lumotlarni tizimlashtirgan olimlardan biri edi.

Shveytsariyalik olim va bibliograf Konrad Gesner (XVI asr) klassifikatsiyasi
juda mashhur bo‗lgan; Gesner bu klassifikatsiyani o‗zi tuzgan «umumiy
kutubxona» degan katta bibliografiya uchun
ishlab chiqqan edi. Bu asar tomlaridan birida
har xil tillardagi kitoblar 250 dan ortiq
bo‗linmadan iborat bo‗lgan klassifikatsiya
asosida sistemali tartibda joylashtirilgan edi.
K.Gesner klassifikatsiyasida maktabda
o‗qitiladigan «etti erkin san‘at» sistemasiga
kiradigan fanlar bo‗limlari hamda «fakul‘tet»
fanlari—falsafa, meditsina, yurisprudentsiya va
ilohiyot bo‗limlari o‗ziga xos bir tarzda birga
qo‗shilgan edi. K.Gesner klassifikatsiyasi
sxemasi, shubhasiz, o‗z davrida juda katta voqea bo‗lgan edi. Usha zamondagi
bir qancha kutubxona va bibliografiya klassifikatsiyalaridan hamda birmuncha
keyingi talay kutubxona va bibliografik klassifikatsiyalardan bu sxemani
quyidagi xususiyatlar: bo‗limlarning batafsil ishlab chiqilganligi; o‗sha
davrdagi yangi ilmiy masalalarni yorituvchi kitoblar uchun maxsus
bo‗linmalar ajratilganligi; rubrikalari keng mazmunli kitoblarni bilimning
xuddi o‗sha tarmog‗iga doir juz‘iy masalalarga bag‗ishlangan tor mazmunli
kitoblardan ajratishga imkon beradigan sxemaning amalda foydalanishga
qulayligi, bir-biriga o‗xshash tematikalarni bog‗lab turuvchi juda ko‗p
48
yo‗naltirgichlarning borligi ajratib turadi. Klassifikatsiyaning progressiv
xarakteri yana shu narsada ifodalanardiki, unda «inson turmushi uchun foydali
mexanik san‘at» degan alohida bo‗lim birinchi bor ajratib ko‗rsatilgan edi. Bu
bo‗lim arxitektura va binokorlikka doir adabiyotni, kasbkorlik va
hunarmandchilik haqidagi, taom tayyorlash haqidagi va texnika kompleksini
tashkil etuvchi boshqa masalalarga doir adabiyotni o‗z ichiga olar edi.
Uzoq vaqt, yirik xususiy kutubxonada ishlagan nemis idealist faylasufi
Gotfried Leybnitsning (1646-1716 yillar) kutubxona klassifikatsiyasi juda
mashhurdir. Garchi uning sxemasiga «fakul‘tet sistemalari» uchun tipik
bo‗limlar — teologiya (ilohiyot), yurisprudentsiya, meditsina va falsafa
kiritilgan bo‗lsa-da, ular ancha detallashtirilgan. Bulardan tashqari, Leybnits
sxemaga ikki bo‗limni: beshinchi — tarix va oltinchi—aralash materiallar va
umumiy kitoblar bo‗limlarini kiritgan.