|
III. Xulosa
Fotosintez jarayonida hosil bo‘lgan energiya biosferadagi tiriklik manbayining
asosi hisoblanadi. Boshqacha qilib aytganda yashil o‘simliklar yerdagi hayotning manbasi bo‘lib xizmat qiladi. Fotosintez jarayonida Yer sharimizga yetib kela- yotgan quyosh energiyasining 45:1013 megakaloriya qismi fotosintezning turli
ko’rinishdagi mahsulotlari sifatida jamlanadi. Ushbu jarayonda yashil o‘simliklar
tomonidan 130 mlrd. tonna CO2 va 130 mlrd. tonna suv qayta ishlanadi. Fototrof organizmlarga xlorofill pigmentiga ega organizmlar, yashil o‘simliklar, li- shayniklar va ayrim bakteriyalar kiradi. Yashil o‘simliklar hujayrasidagi xloroplastlarda to‘plangan xlorofill pigmenti yordamida yorug‘lik energiyasi kimyoviy energiyaga aylanadi.Yorug‘lik energiyasi hisobiga organik birikmalar sintezlanishi fotosintez deyiladi. Fotosintez jarayoni hujayraning fotosintez qiluvchi tuzilmalarida ikki bosqichda o‘tadi: yorug‘lik va qorong‘ilik bosqichlari . Yorug‘lik bosqichi xloroplastlarning tilakoidlarida kechadi. Bunda bosh- lang‘ich mahsulotlar sifatida yorug‘lik energiyasi, suv, ADF, xlorofill ishtirok etadi. Fotosintezning qorong‘ilik bosqichi xloroplastlarning stroma qismida amalga oshadi, bunda boshlang‘ich mahsulotlar sifatida CO2, ATF, NADFH qatnashadi. NADF molekulasi tarkibidagi H atomlari va CO2 molekulalari ATF energiyasi hisobiga birikib, birlamchi uglevod - glukoza sintezlanadi. Mashhur ingliz kim- yogari Jozef Pristli (u kislorodni kashf etganlardan biri edi) yonish va nafas olish bo'yicha bir qator tajribalar o'tkazdi va yashil o'simliklarda mavjud bo'lgan barcha nafas olish jarayonlarini amalga oshirishga qodir degan xulosaga keldi. Gol- landiyalik shifokor Ingenhaus o'simliklar faqat quyosh nurida kislorodni oksidlashini va faqat yashil qismlari kislorod bilan ta'minlashini aniqladi. Vazir bo'lib ishlagan Jan Senebe Ingenhausning xulosalarini tasdiqladi va tadqiqotni davom ettirdi va o'simliklar ozuqa sifatida suvda erigan karbonat angidriddan foydalanishini ko'rsatdi. Kalvin va uning hamkasbi karbonat angidridning sha- karlarga qaytarilishi qorong'u fermentativ jarayonlar natijasida sodir bo'lishini va bir molekula karbonat angidridni kamaytirish uchun ADF ning ikki molekulasi va uchta ATF molekulasi kerakligini aniqladilar. Bu vaqtga kelib, to'qimalarning nafas olishida ATF va piridin nukleotidlarining roli aniqlangan. 1875-yilda Sankt-Peterburg universitetida Timiryazev "Nurni o'simlik tomonidan o'zlashtirilishi to'g'risida" mavzusida doktorlik dissertatsiyasini himoya qildi. Xlorofillning yashil donalariga etib boradigan quyoshning nurli energiyasining barcha to'lqinlari ichida qizil nur to'lqinlari eng yuqori energiyaga ega: ularning ta'siri ostida fotosintez jarayoni eng qizg'in, chunki ular yashil bargga eng katta quvvatni yetkazadilar.
Xulosa
Kasallikning oldini olish va kurash choralari: agrotexnik chora-tadbirlar; virus tashuvchi hasharotlarga qarshi kurash; virusga chidamli yoki oʻta sezgir navlarni ekish.
O'simliklar o'simlik va hayvonot dunyosi uchun oziq-ovqat ishlab chiqaradigan o'simliklar yer yuzidagi hayotni saqlab qolish uchun yordam beradi. Barglar o'simliklardagi fotosintez joyidir. Fotosintez - bu quyosh nuridan ener-giyani iste'mol qilish va uni shakar shaklida oziq-ovqat ishlab chiqarish uchun ishlatishdir. Barglar o'simliklarning oziq-ovqat zanjirlarida asosiy ishlab chiqa-ruvchilar sifatida o'z vazifalarini bajarishiga imkon beradi. Barglar nafaqat oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqaradilar, balki ular fotosintez paytida kislorod ishlab chiqaradilar va atrof muhitda uglerod va kislorod aylanishiga katta hissa qo'shadilar.
O'simliklarga yorug'lik, harorat, suv, mineral tuzlar va karbonat angidrid gazi qancha yetarli bo'lsa, organik moddalar shuncha ko'p hosil bo'ladi. Ularda organik moddalar qancha ko'p bo'lsa, hosili shuncha mo'l bo'ladi. O'simliklardagi mazkur qonuniyatga amal qilinsa ulardan yuqori hosil olish murnkin. Ana shuni yaxshi bilgan dehqonlar issiqxonalarda zarur sharoitni sun'iy ravishda yaratib, yuqori hosil yetishtirmoqdalar. Hatto qish oylarida ham issiqxonalarda elektr nuri orqali qo'shimcha yorug'lik, harorat va mineral tuzlar, sabzavot, poliz ekinlari va har xil gullarni o'stirmoqdalar. Demak, har qanday o'simlikni ekkanda uning yorug’likka bo'lgan talabini inobatga olish zarur.
Oʻsimliklarning viruslarga nisbatan oʻta sezgirligi amalda katta ahamiyatga ega. Bunda infeksiya toʻqimaning maʼlum bir qismidagina boʻlib, boshqa yerga tarqalmaydi va oʻsimlikning umumiy kasallanishi roʻy bermaydi. Himoya choralarini qoʻllash uchun Virusli kasalliklar belgilarini aniqlash zarur. Diagnoz qoʻyishda kasallik belgilari, hujayra ichidagi tarkibiy qism shakli, serologik reaksiya, kasallikning yuqumliligi, virus qismlarining morfologiyasi, kasallangan oʻsimlik shirasini bakteriologik filtrdan oʻtishi va b. hisobga olinadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
