Abdulla qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika instituti tabiiy fanlar fakulteti

Ilonbosh–Ophio cehalu sarguscan. Ilonboshlar Uzoq Sharqda Ussuriya va Amur daryolarida hamda Hanqako'lida tarqalgan. 1961 yilda ilonbosh baliq Toshkent oblastining baliqchilik xo'jaliklariga keltirilib, hozirgi kunda ular ayrim hovuzlarda boqilmoqda. Endilikda u Sirdaryoning o'rta oqimigacha kirib borib, Qashqadaryo basseynlariga ham qo'yib yuborilgan.Qashqadaryodagi suv omborlarida ilonbosh baliq asosiy ov qilinadigan baliqlardan biri bo'lib qoldi.Tanasi cho'ziq(uzunligi 55smgacha boradi),massasi o'rta hisobda 7kg keladi. Boshi yassi,usti tangachalar bilan qoplangan,ko'rinishi ilonga o'xshab ketadi(shunga ko'ra unga ilonbosh baliq deb nom berilgan).Baliqning bu turi juda tez o'sadi. Hamma turdagi jonivorlar bilan oziqlanadi,u o'ljalarini yutib yuborishi ham mumkin.Suv havzalari uchun keraksiz bo'lgan baliqlarni, qurbaqalarni, suv ilonlar va boshqa suvga tushib qolgan hayvonlarni yeb bitiradi.Shunga ko'ra suv havzalarida, Qashqadaryodagi suv omborlari kabi suvni keraksiz baliqlar bosgan suv havzalariga ilonbosh baliqlarni qo'yib yuborish xo'jaliklar uchun juda katta iqtisodiy foyda keltiradi. Qimmatli baliqlar ko'pchilikni tashkil etgan boshqa turdagi suv havzalariga ilonbosh baliqlarni qo'yib yuborish maqsadga muvofiq kelmaydi. Ilonbosh baliq o'ziga xos yashash sharoitigaega emas.U mayda suv havzalaridagi loyqa suvlarda ham, hatto bir necha kun suvdan tashqarida ham yashay oladi.Ularni xo'l lattaga o'rab yuz kmlab masofaga olib borish mumkin.Ilonbosh baliq yil davomida bir necha marta uvildiriq tashlaydi.


II.BOB. O'ZBEKISTON “QIZIL KITOB” IGA KIRITILGAN VA IQLIMLASHTIRILGAN NOYOB BALIQLAR
2.1. O‘zbekiston ―Qizil kitobiga kiritilgan noyob baliqlar tavsifi.
Ovlanadigan baliqlarni tabiiy sharoitda saqlash va ularning sonini
ko'paytirish maqsadida davlatimiz tomonidan bir qator chora-tadbirlarni amalga oshirish rejalashtirilgan. Bularga quydagilar kiradi:
1. Baliqlarning ko‘payish joylarini himoya qilish;
2. Suv havzalarini ortiqcha chiqindi va suv o‘simliklaridan tozalab turish;
3. Daryo, ko‘l va hovuzlarni sanoat korxona-laridan chiqqan zaharli oqava suvlardan va neft quyilishdan qo‘riqlash;
4. Qimmatbaho baliqlarni iqlimlashtirish;
5. Turlari va sonlari kamayib ketayotgan hamda O'zbekiston ―Qizil kitobiga kiritilgan baliq turlarini muhofaza qilish.

O‘zbekiston Respublikasi ―Qizil kitobiga 19 ta noyob karpsimon baliqlar kiritilgan.Ularning tavsifi quyidagicha: