Abdulla qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika instituti tabiiy fanlar fakulteti

Ikkinchi yo’nalish – Jizzax, Xovos, Xo’jand, Pskent, Toshkent kabi muhim aholi punktlarini birlashtirgan. Bu yo’nalishda Shohruhiya, Murza Rabot, Jonbuloq sardobalari bo’lib, ularning uchalasi ham saqlangan.
Uchinchi yo’nalish - Toshkent-Qo’qon bo’ylab o’tgan. Bu yo’nalishda yagona Qaynarbuloq sardobasi mavjud bo’lgan va u hozirga qadar saqlanib kelinmoqda.
To’rtinchi yo’nalish - o’rta asrlarda serqatnov bo’lgan Nurota, Sutkent (Chordara) shaharlari orqali Qozog’iston kengliklariga ketadi. Ushbu sardobalar ichida biz uchun ahamiyatlisi birinchi yo’nalishdagi ya’ni, Jizzax-Toshkent yo’nalishidagi sardobalar hisoblanadi. Ushbu chiziqda Jizzax, Rabot, Shohruh va Yog’ochli sardobalari joylashgan.
Jizzax sardobasi. Bu sardoba Jizzax shahrining markazi - O’rdada joylashgan va XX asrning boshlarida ham bus-butun saqlangan. Shahar sardobalariga xos uncha yirik bo’lmagan ushbu inshoat Sangzor daryosidan tortib kelingan, ariqdan to’yingan. Ba’zi ma’lumotlarga qaraganda Sardoba buloq ustiga qurilgan. Uning qoldiqlari 1960 yillarda umuman tekislab tashlangan (Tojiboev, 2003).
Raboti hadis sardobasi. Tabiiy geografik o’rniga ko’ra Jizzax viloyati hududida sardobalar ko’p bo’lgan degan tushunchani ilgari surish mumkin. Ularning ko’pchiligi bizgacha etib kelmagan. Olimlarning bergan ma’lumotlariga ko’ra, Jizzax shahridan ikki farsang masofada joylashgan Raboti hadis karvonsaroyi mavjud bo’lgan. Jizzax va Samarqand atrofida undan undan ortiq obodroq rabot topilmagan. Rabotning o’rtasidan chiquvchi chashma ustiga gumbaz qurilgan. Shubhasiz ushbu gumbaz Raboti hadisda ham sardoba mavjud bo’lganligidan darak beradi. Hozirgi kunda ushbu sardoba joylashgan joy yo’q.
Shohruhiya sardobasi. Ushbu shahar miloddan avvalgi davrlardayoq bunyod bo’lgan. Bir necha bor tanazzulga yuz tutgan. Oxirgi marotaba Amir Temur hukmronligi davrida tiklanib obod bo’lgan. O’sha davrlarda bunyod bo’lgan ko’plab inshoatlar qatori sardoba ham qurilgan.
Bu xususida P.A.Aminov (1873), S.Aminov (1987)lar xabar beradi. Ularning yozishicha sardobaning g’ishtlari 1868 yilda qurilishlari uchun Chinozga tashib ketilgan. Bizning davrimizda faqat kosasining o’rni, xarobalariga ko’ra ilg’ash mumkin.