Abbatisa – ayollar katolik monastirlarining boshqaruvchilari. Abbatlik

Missioner, missionerlik (lot. joʻnatish, topshiriq) – diniy tashkilotlar faoliyat turlaridan biri boʻlib, dinga e’tiqod qilmaydigan yoki boshqa dinlarga mansub shaxslarni muayyan dinga kiritishga dav’at etuvchi kishi va uning faoliyatidir. Oʻrta asrlarda Amerikada yangi mustamlakalar qoʻlga kiritilgach Yevropada M.lik ayniqsa avj oldi.
Misteriya (yunon.mysterion – sirli, maxfiy) – Gʻarbiy Yevropada oʻrta asrlar davrida diniy namoyish. M. XII-XIII asrlarda vujudga kelib, Fransiya, Angliya va Germaniyada XV asrda rivojlangan. Ularda shahar kengashi va hunarmandchilik sexlari vakillaridan iborat oʻnlab va gohida yuzlab kishilar ishtirok etganlar. Namoyishda spektakl tomoshalariga oʻxshash asarlarni ijro etishib, odatda shaharning markaziy maydoni yoki yarmarkalarida bir necha kun davom etgan. Ba’zida hafta davomidagi namoyishlarda doimiy tamoshabinlar boʻlgan. Ilk M.lardan biri sifatida “Adam haqida raqs” (XII asr) nomli anglo-normann M.sini koʻrsatish mumkin. Keyingi davrlarda M.larda diniy mazmundagi kitoblardan foydalanish kuchaygan. XVI asrdan boshlab cherkov M.lar oʻtkazishni taqiqlab qoʻydi.
Mistisizm (yunon. mystikos – maxfiy) – oʻrta asrlar davri falsafiy yoʻnalishi. Bu aslida Gʻarbiy Yevropa falsafasidagi birinchi yoʻnalish boʻlib, unga Ioann Skot Eriugen asos solgan. Undan tashqari uning asoschilaridan biri sifatida Bernar Klervoskiy ham koʻrsatiladi. Falsafiy yoʻnalishning markazi Fransiyaning Sen-Viktor monastiri qoshidagi diniy maktab edi. Monastirda oʻz davrining yirik faylasuflaridan Gilom Shampo, Gugo Sen-Viktor va Rishar Sen-Viktor kabilar faoliyat olib borgan. Ular hatto sxolastikani M. bilan almashtirish lozim deb ham tushuntirishgan. Bunday qarash tarafdorlari fransiskanlar diniy-qashshoqlik orde-ni a’zolari orasida koʻpchilikni tashkil qilgan. Oʻrta asr pravoslav ta’limotida M. isixazm sifatida Vizantiyada paydo boʻlgan va rivojlangan. Isixazm VII asrda Maksim Xudojoʻy faoliyati natijasida boshlangan. Isixazm ta’limoti haqida Simeon Yangi Xudojoʻy (949-1022) asarlaridan ma’lumot olish mumkin. Isixazmning gullab yashnashi Grigoriy Palam faoliyati bilan bogʻliq. Ular inson xudo bilan bir butun degan qarashlarni ilgari surgan. Ular ibodat davomida koʻz yosh (yurakdan ibodat qilish) toʻkishni targʻib qilib, uni “aqlli ibodat” deb nomlashgan.