Аба (Хўж.) – она: абам джоқ,иштə. Абай (Хўж.,Қўнғ.,Манғ) – дўқ,пўписа. Абақламақ

ирәпчә―1. деворни ўйиб ишланган токча; 2.икки девор бурчагига ёғоч ёки тахтадан қилинган учбурчак шаклидан токча.
ирəсәт//ирәсәти―ўлчов,меъёр.
ирəсийдә(Хўж.,Манғ.)―раста: ирəсийдә болмақ―балоғатга етмоқ; раста бўлмоқ.
ирәт I(Бер.,Б. боз)―илож,имконият:,бир ирәтин тап(Б.боз).
ирәт II (Хўж.,Манғ.,)―1. навбат:биринчи ирәттә адамлар йеринчәк болып кеткән.(Хўж.) 2.қатор: арқарақ ирәттә отыр.(Манғ.).
ирәт III (Хўж.)―марта,дафъа:йәнә бир ирәт чакырып айт (Кр. ноқ.)
ирәтсиз (Бер.)―фойдасиз : не йердаги ирәтсиз ишләрди ишләп йүрəсиз .
иргәджәйли (Хўж.)―пакана,лилипут.
ирик―жувознинг ёғ ҳосил бўладиган ери (ички томони).
ири қара―от,туя ва қорамолларнинг умумий номи.
иримчик (Бер., Кўнғ.,)―пишириладиган кўй сутидан тайёрланган сузма.
иркмәк―тутиб турмоқ ,йулдан қолдирмок;иркәлмәк―ҳаялламоқ,кечикиб қолмоқ.
ирүйәвли (Манғ.)―1.ҳовлининг боғ томонидаги пахсали девор; 2.ҳовлининг боғ томонига қурилган айвон.
исәк (Кўнг.) ~ исәк//ишәк (Хўж.)~ ишәк (Бер.)~ишшәк (Тўртк., Манғ.)― 1. икки яшар қўй ва эчкилар; 2. (Манғ.) биринчи марта туғаётган қўй.
исәпий (Хўж.)― чала кўр.
исвәнт (Тўртк.,Бер.) қ. адырасман.
искәк (Хўж.,Кўнғ.,Манғ.) ― муйчинак.
ислә (Манғ., Қ.чоқ) ―иложи: бир исләсин таппасаŋ бомас (Манғ.).
ислим алмақ (Тўртк.,Бер.) ―мед. газак олмоқ.
итәләмәк― итармоқ: дарвазаны итәләбди, ачылмабды (У. боғ).
итик (Бер., Тўртк.)―янглиш,хато,нотўғри.
ичалы (Манғ.)― жосус:араларында бир ичалы бәр әкән (Ж,тов).
ичан (Тўртк., С. Бий) ― ичкари: қыйз ичанда,әкәси ди:шанда(У, боғ).
ичәк (Хўж., Манғ.)―ичағон,аркоқни кўп ичувчи (одам).
ич қысмақ(Манғ., Бер.)~ ич пышмақ (Хўж.)―зиқ бўлмок,зериқмоқ,ичикмоқ:ичиŋиз қысмадымаŋ (Бер.)
ичләммә (Тўртк.)―от гўштидан тайёрланган сомса.