Аба (Хўж.) – она: абам джоқ,иштə. Абай (Хўж.,Қўнғ.,Манғ) – дўқ,пўписа. Абақламақ

зына – эск. бузуқчилик, фаҳшлик.
зынджыр сақач – этн. Хотин-қизларнинг занжирсимон қилиб ишланган, саноқли катта рўмоли.
зыңғымақ – жуда тез югурмоқ, елмоқ, елиб-югурмоқ.
зыңғытамақ//зыңмақ – ирғитмоқ, улоқтирмоқ.
зыңлавық – кўч. м. ари:зың этәр зыңлавық (Қ.бой).
зыпылдамақ – тез-тез ҳаракат қилмоқ; шошилиб, тез юрмоқ.
зыптырымламақ – югурмоқ, тез юрмоқ; зыптырымлаб барда кел (Қ.чоқ).
зырзыр//зыррық – мед. ичкетиш.
зытмақ (Хўж., Бер., Манғ.) қочмоқ, кетиб қолмоқ.
зық (C.бий) – кўп: кийнада адам дым зы:қ.
зоқақ (Тўртк., С.бий) – боши узун (одам).
зомпа – бирданига, тўсатдан: зомпа чөгирмәмди алдыда:н қачты. (Б.боз)
зоңқарға – зоол. катта қора қарға
зоррай (Хўж.) – зоол. дароз, новча:бир зоррай адамғо, биләсән.
зоррық(Тўртк., С.бий) – узун бўлиб ўсиб кетган пиёз.
зүлп – эшик занжири: қапының зүлпи (Б.том).
зүрят – 1.фарзанд; зүрят кәрәктир йигитгә дейдиғо Махтумқулы (Манғ.) 2. Насл, авлод, зурриёт.

И
ибирли – чибирли (Манғ.) – бола-чақали, невара-чеварали.
иби:(Тўртк., С.бий) – ие, вой, войбуй: иби нә волды? (Тўртк.)
игәри (Манғ. Қўнғ.) – 1.илгари, аввал; 2.нари: игәррәк – нарироқ.
игдә//ийдә//и:дә (Тўртк., С.бий) – бот. жийда (дарахт ва меваси).
идәрли (Хўж.) – илгариги, аввалги; биринчи: идәрли хаялым.
иджджан (Ш. хон) – қийма (майда чопилган гўшт).
изәгилик (Хўж.) – анат. оёқ товонининг ўртаси.
изерләмәк – изламоқ, пайига тушмоқ: изәрләп келдик, тавылмады (Манғ.).
ийә (Тўртк.) – ука: бар, ийәңә қара, йықылып гәтмәсин, еңә.
ийәкбав//ийәксә – хомутнинг пастки қисмини бир-бирига биркитадиган ип.
иерчәң (Хўж., Бер., Манғ.) эргашиб келган бола (хотиннинг аввалги эридан бўлган боласи).