A. Zikiryayev, A. To ‘ xtayev, I. Azimov, N. Sonin

27
ORGANIK OLAMNING XILMA-XILLIGI
I BO‘LIM
Zamburug‘ mitselliysi.
Suv  o‘tlari hujayralari
Yopishqoq lishaynik va 
uning tallomining 
ko
‘
ndalang kesimi.
17- rasm.
lishayniklar.  Lishayniklar  tirik  organizmlarning  o‘ziga  xos  guruhi 
bo‘lib,  zamburug‘lar  va  suv  o‘tlarning  simbioz  hayot  kechirishidan  yuzaga 
kelgan o‘simliklardir (17- rasm).
Lishayniklarning  26  000  ga  yaqin  turi  ma’lum.  Lishayniklarning  ta-
nasi,  rangi  va  shakli  har  xil.  Lishayniklar  sporalar  yordami  bilan  shun-
ingdek vegitativ yo‘l bilan ko‘payadigan avtotrof organizmlardir. Vegetativ 
ko‘payish lishaynik tallomida hosil bo‘ladigan o‘simtalar va ularning qulay 
sharoitga tu shib rivojlanishi bilan boradi.  Lishayniklar tashqi ko‘rinishiga 
ko‘ra uchta turga bo‘linadi (28- betdagi 18- rasm): 1. Yopishqoq; 2. Barg-
simon;  3.  Butasimon.  Lishayniklar  barcha  joylarda  o‘sadigan  o‘simliklar 
bo‘lib,  tabiatda  juda  keng  tarqalgan.  Ular  boshqa  o‘simliklar  yashay  ol-
maydigan  sharoitda  ham  uchraydi.  Lishayniklar  tosh  va  qoyalarda,  cho‘l 
va dasht larda, daraxt va buta po‘stloqlarida o‘sadi.
Lishayniklar  tundra  va  o‘rmon  tundrada  keng  tarqalgan.  Ulardan 
(Cladonia  turkumi)  shimol  bug‘ulari  uchun  oziqa  sifatida  foydalaniladi. 
Unim siz joylarda yashovchi lishayniklar boshqa o‘simliklar hamjamoasini 
shakl la nishi ga  imkon  yaratadi.  Lishayniklar 
substratdan 
va  atrof-muhit-
dan  turli  kimyoviy  elementlarni,  shu  jumladan,  radioaktiv  moddalarni 
ham to‘p  lash xususiya ti ga ega. Toza havoni talab etuvchi lishayniklardan 
atmo sfera havosining ifloslanganlik darajasini aniqlashda indikator sifati-
da foydalanish mumkin.
Ba’zi  bir  lishayniklar  to‘qimachilikda  bo‘yoq  sifatida,  tibbiyotda  va 
atir-upa  sanoatida  ishlatiladi.  Shuningdek,  o‘rmonlarda,  ayniqsa,  qa-

---