A. Zikiryayev, A. To ‘ xtayev, I. Azimov, N. Sonin

28
ORGANIK OLAMNING XILMA-XILLIGI
I BO‘LIM
rag‘ayzorlarda  va  daraxt  kesilgan  maydonlarda  lishayniklar  yaxlit  qoplam 
hosil qiladi. Bunda kladoniyaning (Cladonia) bir necha turlari qatnashadi. 
Daraxt po‘stlog‘ida soqolli usneya (Usneya barbata), tas masimon everniya 
(Evernia prunastri)lar yashil-sarg‘ish hamda tilla rang — (Xantoria parien-
tina) sariq qoplam hosil qiladi.
Lishayniklarning  kimyoviy  tarkibi  ham  birmuncha  murakkab.  Ularda 
xitin  moddasi,  lishaynik  kraxmali  deb  ataladigan  lixenin,  disaxaridlardan 
saxaroza,  turli  fermentlar,  masalan:  amilaza,  ko‘plab  aminokislotalar,  vi-
taminlardan esa C, B
6
, B
12
 kabilar uchraydi.
Lishayniklarning  kishilar  hayotidagi  ahamiyati  katta.  Ular  shimol 
bug‘ulari  uchun  yem-xashak  sifatida  ishlatiladi.  Lishayniklardan  ajra-
tib  olin gan  ekstarktlar  atir-upa  mahsulotlariga,  kosmetika  mahsulot-
lariga  o‘ziga  xos  hid  berish  uchun  foydalaniladi.  Cho‘llarda  uchray-
digan  lishaynik-manna  iste’mol  qilinadi.  Ular  unumsiz  cho‘llarda,  qoya 
toshlarda  paydo  bo‘lib,  tog‘  jinslarining  yemirilishiga  yordam  beradi. 
Lishayniklar qurib qolganidan keyin chirib chirindi hosil qiladi. Yemiril-
gan tog‘ jinslari va shu chirindidan yupqa tuproq qatlami hosil bo‘ladi.
Yopishqoq
batsidiya
Bargsimon 
parmeliya
Butasimon
kladoniya