A zeki veliDÎ togan bugünkü TÜRKİLİ (TÜRKİstan) ve yakın

Müstemlekeci iki devlet arasındaki anlaşmazlık yüzünden bu ülkenin
Hindistandan, daima ölü kalmak mecburiyetinde bırakılan «bitaraf mıntaka» ile ayrılması, İran ve Çin demiryolları ile birleşmesine engel olunması, elbette gayritabiıdir. Türkistanda kim hâkim olursa olsun, o yine inkişaf edecektir. Hayat durmadan yürüyor ve ülkenin gelişmesi hiçbir türlü durdurulamaz. Türkistan Türkü buna intibak edecek, siyası ve medenî ideallerini ona uyduracak, onu mahkûmiyet ruhu ve anlayı- siyle beslenen kabile itiyatlarına bağlı kalmak belâsından da kurta­racaktır.
Cihan terakkiyatınm alacağı şekil ne olursa olsun, Türkistan bir kara memleketidir. Onun istikbali, kara İktisadî münasebatmın demir- ve hava yollarının, ülkede sulamanın inkişafına bağlıdır. Amerikada tah­sil gören ve bugün Türkistanda çalışmakta olan alman mühendisi V. W. Z i n s e rJ i n g’in, geçen yıl Moskovada neşrettiği tetkikatınm netice­lerine göre, Amuderya Özboy tarafına akıtılarak saniyede 1 OOmikûp sajin (=977.8 I 3 m³) su verilirse Safıkamış çukuru 9 yılda dolacak ve dünyanın en muazzam bir su mahzeni olacaktır. O halde Aral deltasın­dan 350.000 desatina ( = 382.200 hektar) yer, sathı inecek olan Aral Çölü altından 300.000 desatina (*.— 327.6000 hektar) yer meydana çı­kacak, Sırderyadan zahmetsizce 400.000 desatina (= 432.860 hek­tar), Amuderyadan 1.200.000 desat. (=1.310.400 hekt.) yer sulana­cak, Özboyun Hazar Denizine akacağı sahada 530*000 desatina ( = 5 78.760 hektar) ver açılacaktır. Özboyun, vapurlar işletilebi­lecek hale getirilmesi için kilometre başına ancak 20.000 ruble sarfet- mek icap ediyor, bu ise demiryolundan 4-5 defa ucuz demektir¹³). Umumiyetle Türkistanda sulama işleri yoluna konulurca, yeniden 20 mil­yon hektar yer suvarılacak ve yeniden 30-40 milyon ahaliyi besliyebi- lecektir (bk. yukarıda s. 22). Eğer Türkistanda 20 milyon hektar yeni saha sulanacak olursa, şimdi mevcut .12 milyon hektar ziraat sahası pa­muk ekimine hasredilir. Kazakıstanm cenubî kısımları pirinç ve kauçuk ziraatine tahsis edilebilirdi ve hububat hususunda Rusyaya veya diğer herhangi bir ziraat memleketine ihtiyacı kalmazdı. Türkistanda be­yaz kömür kuvveti 40 milyon beygir kuvvetinde, şimdiye kadar keşfe­dilen petrol mevcudu ise 45 milyon ton tahmin ediliyor. Bakır, demir, antimon, radyum: «Karamezaı» ve «Karatav» mıntakalarmda kur­
şun ve çinko, Fergane ve Tacikistanda demir maden yatakları keşfe­dilmektedir. Hazar Denizinin şimalişarkı tarafları, Türkmenistan ve Khorezm mıntakaları zengin petrol vâdedjjyor. Çin demiryolları İran ³⁸⁰
demiryoluyla, Hindistan yolları, Sibirya ve Rusya, demiryolları ile Tür­kistanda birleşir, oto-kamyon yolları ve tayyare şebekeleri ülkeyi sarar­sa Türkistanda saklı bulunan bütün bu servetler bu ülkenin genişliği ile mütenasip kudret ve vüs’atle işletilmeğe başlanırsa, Asya ve Avrupa hayatında da yeni bir devir bağlıyacaktır.
Sovyetlerin tahammül edilmez iş angaryalarını, Türkistanlılar Rus- yada eşi görüîmiyen bir gayretle itmam ettiklerinden, Sovyet gazeteleri sitayişle bahsederler. Türkistan ahalisinin, daha istifade edilmeyen potansiyel kuvveti çoktur. Hele muntazam hayvan besleme işine başla- . nırsa, burası, bütün Asya ve Avrupanm et ve yün kaynağı olacaktır. Türkistan Türküne ancak kendi çalışmalarını dünyanın her tarafındaki terakkiyatla muvazi olarak geliştirmek için istiklâlinin husulü, kendi kudretini, inisyatifini istediği gibi tatbik, onu kendisince matlûp bir yol­da taksim eylemek imkânını elde etmesi zarurîdir. Kazakların meşhur şâiri Köpeyoğlu Yu su f , «İrade hususunda diğerlerinin esiri olduğumuz için, kuvvet vc enerjimiz hiç de sarfedilmeden kalıyor» : Tavsalmay kele çatır armanımız Erikti bol mağars son dermanımı*
derken, Doğu Türklerinin umumî derdini fa3İh ve muciz olarak anlat­mış oluyor. Asyanm dört köşesinden gelen yolların bu kavuşak nokta­sında kültürler mübadelesinin eski kudretle yaşatılması için, bu ülkenin yerli ahalisinin dünya milletleri ile istediğrgibi işbirliği yapmak imkân­larım haiz olması gerektir. [Bundan yetmiş yıl önce Çokan Sultan. Tür- kistanm asrı kültüre kavuşması için, bu kültürün buraya cebren sokul­masının zarurî olduğunu şiddetle ileri sürmüştü; şimdi ise böyle müta­lâalar artık bir irticaî fikir telâkki olunacaktır. Zamanımızda büyük ül­kelerde medeniyeti ancak o ülkelerin umum sekenesinin toplu entuz- yazmı. plânlı iradesi yaratıyor; buna göre Türkistanda muasır kültürün gerek maddî ve gerek mânevi sahalarda zamanın icap ettirdiği vüsat ve kudretle geliştirilmesi için, irade kuvvetinin yerli ahalice tekrar elde edilmesi ilk şarttır].