A zeki veliDÎ togan bugünkü TÜRKİLİ (TÜRKİstan) ve yakın

n.n naş,., efkar, olan «Qazaq» gazetesini neşreden ve Merkezî Kaza '
^^yf^Adl- ,^GaZele’ ^rus hükümetinin takibine - U n ^{d Bu} münasebetle butun Kazak efkârı umumiyesi heyecana ge ı. azete, _Vokan Velikhanın fikirlerine uygun olarak Kazakl '
«Şart ve Nogay» (yani Kent Türkü ve Tatar)lln_n kovu , ret ve tefekkür tarzlarına ahsmalan ve eski sahra Tü k" ananelerine sadık kaldıklar, takdirde, yeni A*2““
çabuk benimseyebilecekleri fikrini il»_{ri sür}dü Ta^daka arasında ticaretle meşgul Canların, dinî is tde Ihbe Tk " ' ,‘n
zanınakta olan Tatar mollalarının birçok “kofuldu" H ^
tü_f ete.er.ne n.beten "hukukta müsavah
' ~ _: ^{1 sa}y^ısıuı buna ayırmış, Mir
Çakıp, Alikhan, Hayreddin Balgınbay, bu ihtiyar rus liberal demokra­tına karşı samimî sevgi hislerini izhar ederek makale ve şiirler neşu mislerdi. Bununla beraber gazete Kırım, Azerbaycan ve umum Rusya Müslümanları menafiine çalışan milliyetperver münevverler hakkında da çok hürmetkar bir dil kullanıyordu. 1915 te Kırımlı İsmail Gaspı- rah'nın vefatı dolayısiyle «rahmetti babamız» diye çok takdirkârane makale neşreimiştir. Keza harbi umumî sırasında Boğazlar meselesinde rus neşriycitma ve rus siyasetine karşı pek hassasiyet gösteı,yo³³⁰ du.
Terbiyesi ve mesleği bakımından «Qazaq» gazetesinin rehberlik ettiği hareketlere yakın bulunan münevverlerden birisi de, Kapaî tüme­ninin Nayman oymağına mensup Sırtlan oğlu Barlıbek idi. 1 891 de Petersburg Üniversitesinin şarkiyat şubesini ikmal etmiş, turk dılbıhğı sahasında, muallimi olan müsteşriklere yardım etmiş bir istidat sahibi idi. Mektebi ikmalinden sonra, Ruslar, kendisine ihtisasına göre iş ver­mediğinden, Almatı şehir emanetinde kâtiplikle meşgul olmuş, sonra­dan Yedisu valisi nezdinde bir memuriyete tâyin edilmişti. Barlıbek in büyük.kardeşi Türlüb'ek de vâli nezdinde tercüman idi. Barlıbek Türlü- bek diye çift adla mâruf olan bu iki kardeş, şark Kazakları arasında en mâruf simalardandır. Ömürlerini cemaat hizmetine sarfetmişlerdir. Fakat her ikisi de vereme tutularak, Türlübek 1905 te ve Barlıbek 1914 tc vefat etmişlerdir. Barlıbek 1906 yılından sonra memuriyetten çeki­lerek, ancak cemaat işleriyle meşgul olmuş ve 1911 de Kazak milli me­selelerini takip etmek üzere halk tarafından Petersburga gönderilmiş ve hükümetçe takibat ve taharriyata maruz kalmıştır. Kazakça yazıl­mış bazı eserleri olduğu halde, neşrolunmamıştır. Bunların arkadaşı olan ve Petersburg yol mühendisliği âli mektebini ikmal eden, yukarıda (s. 339) ismi mezkûr, Tınışbay oğlu Mehmed Can ise, «Qazaq» gazetesine bilfiil iştirak etmiştir. Yine bu gazeteye, millî edebiyat ve kültüre ait makaleleriyle iştirak edenler, Marsikoğlu ve Balgınbayoğlu adlı genç­ler idi. ^
191 1-1915 yılları zarfında Troyisk şehrinde diğer bir Kazak mü­nevveri Mehmed Can Sıralın tarafından «Ayqab» adında iki haftalık bir mecmua neşrolundu. Bu muharrir, 1876 da vefat eden Kazak halk şairi Siralı (=Şir Ali) Akının oğludur. Babasının marifetiyle rusça tah­sil etmiştir. Bu zat «Qazaq» gazetesi naşirlerinden farklı olarak, molla­lara ve Tatarlara karşı biraz niülâyim yol tutmuş, panıslamızm fikirle­rine mütemayil sayılmıştır. Bu mecmuada Kazak tarihi ve halk edebi­yatına ait makaleler yazıldı. Kazak hocalarına farsça asîınca da malûm olan FirdevsFnin «Rüstem ve Suhrab» kıssasını rusçadan kazakçaya nazmen terceme ile neşretti. Yine 1911 de Batı Kazakistanda, Bükey
Ordada, İsmi yukarıda (s. 266) mezkûr, Sultan Şahingeray Bükeyev ve kıı nıakov tarafından «Kazakistan» namiyle bir gazete neşrolundu. Bun­dan başka da Şahingeray Sultan, Bükey Ordada maarifi himaye etti. Oradaki İslamcı TCâzak münevverlerinden Ömer Karası ile beraber Ka. zâlT ve Nogay halk~edebiyatîna ait çok değerli risaleler neşretti. Harbi
«
umumîye doğru Kazak millî, İçtimaî, siyasî hareketi. Abayın telkin et. Mği sulh ve selâmet yolundan. Mir Cakıbın telkin ettiği cenkcu inkılâp- çılık yoluna girmiş oldu.