A zeki veliDÎ togan bugünkü TÜRKİLİ (TÜRKİstan) ve yakın

Bolşevikler Çağında Siyasî Hayat
ve Onların Sömürge Siyaseti
T
ürkistanın bütün son asırlardaki tarihinde Örneği Sefalet ve Kırgın görülmiyen büyük siyasî hareket, 1916-1926 yıl­larında sekiz yıl devam eden basmacı isyanı ha- reketleridir./Bu isyanı yapanlar, Rusyanm Ker tarafında tatbik edilen ve herkese malûm umumî «bolşevik İktisadî siyasetinden .ziyade, «bol- şevik sömürge siyaseti» ne minnettardır. Bolşevikler bugün rus köyle­rinde sosyalizm tatbik ederken, bunu zengin ve orta halli olan köylü­leri sefalete düşürerek «kolkhoz» (yani köy komünası) sistemlerini ceb­rî bir surette yerleştirmek usuliyle icra ediyorlarsa; bunu Türkistanda da yapıyorlar. E^u. Rusyanm her yerinde köylülerin muntazam ve gayri
yİ 40 kalmıştı. Boîşeviklerin kendileri tarafından neşrolunan diğer is­tatistik malûmatına göre, meselâ 1926 yılında umumî Rusya İktisadî idaresi tarafından neşredilen hesaplarda 1924, 1925 yıllarına ait rakkam- lar, bu gösterdiğimiz rakkamîardan daha eksiktir. Her halde daha 1909 yılında (Masalski ve Machatschek’in hesaplarına göre) Cenubî Türkis- tanm bütün beş vilâyetinde ve iki hanlığında sulanan yer 4.600.000 , baharî 2.200.000 ve hepsi birden 6.800.000 desatina olduğu halde, bol­şevikler 1920 yılma kadar bunu, yarısından daha aşağıya indirmişler­di. 1917-1918 yılları ihtilâlinde Rus Avrupasmda durumun karışıklığı Türkistana hububat getiren demiryollarının kesilmesi dolayısıyla, Ce­nubî Türkistanda pamuk ekimiyle meşgul olan yerli ahaliden iki mil­yondan fazla nüfusun kırıldığını yukarıda söylemiştik. Sonradan demiı- 3'olu işleri yoluna konulduğu zamanda da hububat gönderilemedi. Bi­lâkis, Türkistanın kendisini beslemeğe yetmiyen hububatını paylaşmak üzere aç rus göçmenleri gönderildi ve buhran gittikçe şiddetlendi.
E
muntazam surette isyan ve protesto ede ede tahammül ettiği umumî bir belâdır. Fakat boîşeviklerin sömürge olarak Türkistanda tatbik ettikleri siyaset, tamamen aj'rı bir şeydir. Boîşeviklerin umumî «İktisadî siya­seti» yüzünden Türkistanda da ahali, her şeyden mahrum kaldı. İkti­sadî hayat iflâs etti. Şehir hayatı değil de, yalnız köylü hayatından ban-

se d e rsek, 1914 yıl iv	la 1	1925 yıl	ı arasındaki fark şöyledir