A zeki veliDÎ togan bugünkü TÜRKİLİ (TÜRKİstan) ve yakın

iaratov vilâyetinden «f^{lcn de V8r}'
cûndur (bu gibi Almanlar Çımkent ve L J f Aleksiyevski, Poltavs-
r>. m U*. a,.
dV Bunlardan bibisi, Kuşka yan _» , i kesif (kilometre mu
civarında sulanan y^^de *^hal‘^ f “"da 208 kişi) olduğu halde,
rabbama 247 kişi; Belç.kadaıse 189^^^ .^ ^ _b8lgderinde- rus göçmenlerinin çoğu ^u J^^{ar &} . , Bunlar küçük ırmak ve keh-
yerleştirilmişlerdir. Çoğu * * * foklarından aşağı taraflarında-
ıizîerin başında oturup, «W “ Vıarap olmasına sebep olmuşlar ve
^{da nefret ve}
düşmanlı! ^
Göçmelerin len gemılırken y« *_{ve ken}dileri de çöl-
Yerlestirihnesi zaptolunur, ev en ışg» ^ . |.jj_egasbolunan yer-
. ^? ' lete kovulurdu. Baran Webl£
ler Ruslar tarafından tamamen eki mez, ^s"“^ Yedisu Vilâyeti-
_aldığ, mahsule t
nin Kapal tümeninde 1⁵-⁰⁰® _toprak verildiği halde, bu mık-
için yüz desatmadan 22. desatina ekilebilmiş ve evvelce
tardan 1856 yılma kadaT ancak kadarını almak
Kazak-Kırgızlarm aldıkları mahsulaUn‘ ^ri. yedi Türk-
kabil olmuştur. Bu müstevli Ruslar jg 1 ^ Oluyorlardı.
l.re, K.z.k-K„₈rf... W. “1 büylditu _iî8.l "'«■»
1911 yılına kadar Cenubi -diyordu. Bunların hepsi,
toprak, bir buçuk milyon desatıne teşkil V _yolu ;_le alınmıştır,
yerli Türk çiftçilerinin ekili yerlerim ısg 1 ^ _{3Q 000 kadar} nüfus)'
Ancak 1910 yılmda Yed.suda 51 *_{q topra}k vahşicesine
Kazak ve Kırgızm evi y\ ²¹⁸ '^p\ kovulup sahraya atılmışlar; tarla
gasbolunmuş ve kendileri yerlerin en • _{k dar} aileden ibaret
^?ve otlakları her aileye 40 desatmadan vahşetlerin
rus göçmenlerine venlm.şU^Bu ^h _kendileri de itiraf
«tüyler ürpertici» ır şe _ Pispek tümeninde yerli aha-
.diyorU.*')- «Yedisu, H.lbuki R-
«r^35,5 ssrsK *^{38 k}t-
~~" 42) pereselengeskoye Delo v Turkestane. Otçet Senatpra Gra
ıoiO. s. 149, 164.

deki göçler için yapılıyordu; yakut bir toprak aç gözlülüğü neticesi idi- Zamanımızda Türkistana Rusya yolu ile gelen her­kes, ilk bakışta buradaki ekimin çok iptidaî ol­duğuna zahip olur. Sulama usulünü asla hilmiyen Ruslar ve Avrupai Rusî Türkleri Türkistanda de­mir sapan yerine, ağaçtan yapılan «amaç», bel küreği, kazma kürek (ketmen) kullanılmasını ip­tidaîlik zannederler. Burada binlerce yıldanberi mükemmel bir. suretini bulan intensif ziraat usulünün kıymetini takdir edemez. Türkistana ilk gelen Rusların nazarı da böyle idi. Güya Tür­kistanlıların «cehalet» dolayısı ile ehemmiyet veremedikleri «baharı» ziraât usulünü ileri sürmüşler («baharı», Tanrının iyiliğine, yağmura kalmış ekim usulüdür), az yerden çok mahsul değil, çok mahsul altnak: için daha kolaylıkla çok yer ekmek lüzumunu «anlatmağa» çalışmış­lardır. Sabık Fergane valisi Nalifkin, buna dair bir çok latifeler an­latır ve Rus istilâsının, Türkistanda intensif ekim usulünün sukutuna se­bep olduğunu itiraf ederdi. Hakikaten bu böyledir. Rusların istilâsın­dan önce, buralarda, hattâ Başkurdüstanda bile sulama usulüyle ziraat olmuştur (mensup olduğum köyün cenubunda Selevük ırmağı havza­sında birçok eski arık izleri vardır, bunları bizzat gezip gÖrmüşümdür). Turgay vilâyeti Kırgız-Kazaklarında sulama usulüyle ekim, an’anevî bir kültüre bağlı olarak yaşamıştır. Kazakların ilk münevverlerinden yukarıda (s. 267) zikri geçen Tilev Seydalin, Kıpçaklardan Seyid-Kuî adında birisinin, (1770-1830) Turgay ve Ülkeyek ırmaklarının kol­ları üzerinde sulama usulüyle ziraat yaptığını, Khokanddan tohum ge­tirttiğini, Turgay-Kabırga ırmağı üzerinde (Turgaydan 50 kilometre yukarıda) Karakuğa kalesini yapıp, ziraatte sulama usulü tatbik etti­ğini; yine Teke ırmağı munsabında Sarıkun adlı yeTİerde ve Navruzurn ormanları sînırmda Navruzum-Karasu boyunda Caksıbay, Sankıbay adlı göller yanında böyle ziraat olduğunu zikretmektedir⁴³). Kazaklar sulama için kullanılan «çığır»m Alı^Çmar adında bir koruyucu ruhu ol­duğuna inanıp bu ruh şerefine kurbanlar kesip bayram ederler.
B
Ekim İşlerinde Türkistanlılar R uslardan Bir Şey Öğrenebil­diler mi?
u hususta şöyle bir şiir de söylemişler: