A zeki veliDÎ togan bugünkü TÜRKİLİ (TÜRKİstan) ve yakın

müstemlekelerinde, aşağı teknik hizmetlerde ve askerlıkteyerhlen u
ianarak, kendileri, ancak devlet makinelerinin başında demiryolları­nın büyük memuriyetlerinde, ordu kumandanlıklarında bulunurlar. ^ Ruslar ise, bilâkis kendileri kondüktör, kendileri çöpçü ve supruntucu,
kendileri ve ancak kendileri asker, kendileri polis, katıp Je kapıcıdır Korktuğu sey, yerlilerin demiryolu, memurluğunu, askerlimi ve^telgrab islerini öğrenmesidir. Sanayi işlerinde yerlileri ancak fabrikalarda kara iiçi olarak kullanılırlar. Fabrikaların da çoğu, pamuk- tem.zhyen ve- yağ çıkaran fabrikalardan ibarettir. Bunların ustabaşıları. makinistleri de hep Ruslardandır. Bunlara, İç Rusyay-, göre, çöktüksek aylık ve rilir. Maksat da, İç Rusyadan bu gibi teknisyen unsurları celbetmek- tir Bunların idaresi altında işliyen yerliler ise, İç Rusya işçilerine göre, çok az ücretle çalıştırılıyorlardı. 1908-1910 yıllarında gündelik ış üc­reti on yedi yasından büyük olanlara 80 kopek, gençlere^ ^O. kadm- lara 70 kopek olup, umumiyetle işçinin yıllığı 1 3 7-1 77 ruble i. a buki İç Rusyada ozamanki en az ücret yılda 206-224 ruble ıdı. Bu malûmat, nakleden Georgi Safarov, Türkistan, fabrikalarında yüksek maaşla çalışan rus işçisini (bunlar bütün işçinin. % . ,^US
aristokrasi İsçisi», yerli Türk işçisini ise (bunlar % 77,2 dır) «esir-
ler» diye adlandırıyor. _w .. , _v
Göçetme siyasetine gelince, o, doğu müstemleke-
Göçetme Siyaseti lerinde rus siyasetinin esasi umdesini teşkil et­mektedir. Zaten daha 16. ncı asırdan başlıyarak bütün rus istilâları, rus tüccarlarıyla beraber giden rus Kozağı ve rus çiftçisinin (mujiğinin) göçetmesi şeklinde başlıyor. Ozamanki^ g°Ç^et~ meler, çok defa-Moskova hükümetinin haiberi olmadan ve hatta bazan bu hükümetin isteği hilâfına oluyor, ve hükümet artık bilfiil işgal e ı- len bu yerlerde el koymaikla iktifa ediyordu. Bu keyfiyeti hız. yirminci asırdaki rus göçlerinde de görüyoruz. Başkurt ve Kazak bozkırlarına, gelip işgal ediveren bu silâhlı «gönüllü göçmenler» (samovoltstı). yir­minci asrın. daha ilk on yılında, bilhassa 31 ağustos 19.07 de imzala­nan İngiliz - Rus anlaşması sonunda Iranın Gürgân, Aştarâbâd, Mazen-
deran vilâyetlerini işgale başladılar. Rudarrn müstemleke edebiyatında
«Yeni Portakal Memleketi» diye adlandırdıkları ve işgali henüz res­mî bir şekil almıyan bu memleket. Cihan Savaşı ilân edildiği zaman, bilfiil rus göçmenleri eline geçmiş bulunuyordu. 1917 ihtilâli olma­saydı bugün burası tamamiyle bir rus ülkesi olacaktı. Almanları tak- lid ederek «Müstemleke Meseleleri = Voprosi Kolonizatsiyi» adıyla neş­rettikleri dergilerinde Ruslar, Astarâbâda gelen göçmenlerin çoğunun,.
evvelce Sibiryaya, oradan Kazakistana, oradan da Cenubî Türkistan*, nihayet oradan da bu Astarâbâda taşınmış olan gönüllülerden ibare: olduğunu yazarlardı. Bu göçmen Rusların şiarı Home homint Supus demek olduğundan, kendilerine fazla mukavemet göstermiyen ülkeie: arıyorlardı. Aynı dergi «sıtma yuvası olmasına rağmen Astarâbâd vi­lâyetine Rus göçmenlerinin bu kadar tehalükle dolması, Rus milleti­nin Asyanın ıstımarında n_e büyük rol oynıyacağmı göstermektedir» di- yordu. Halbuki Rusların böyle göçleri, Avrupa mânası ile, müstemleke cıhk siyasetinden haberleri olmadığı zaman bile, mevcut olduğunu yu­karıda gördük. Hattâ islâmiyetin başlangıcında Araplar, Khazarlavla savaştıkları zaman, şimdiki Terek vilâyeti sınırında bir takım Rusların bulunduğu Bal amî'nin Taberî tercümesinde vardır ^3!S). Milâdî onuncu asırda bir kısım Ruslar; Azerbaycanda, Khazar memleketinde, Etil (Hazaran) de yerleşmek tecrübelerinde bulundular. Rusların bu yayılma ıstıdadlar.n.n İslâm milletlerini daha pek eski zamanlarda bile endişeye düşürdüğü Muhammed ‘Avfî^), Nizamî Gencevî³’) gibilerin eserlerin­de de görülüyor. Ruslar bu yayılmalarında, ancak tesadüf ettikleri ka- vimlerin şiddetli darbelerinden sonra, geri dönmüşlerdir.
Muasır Rusya hükümeti, asrî mânası ile göçettirme meselesine, Jöırmcı Petrodan sonra emperyalistlik maksadıyla ve bir de Hlhassa geçen 19. uncu asrın üçüncü dörttebirinde Rusların büyük «alpağut» (pomeşçık) sınıfı elinde esir olan çiftçiler (krestiyanlar)in toprak iare­se esim halledip, zadegânı güç durumdan çıkarmak maksadıyla ehem­miyet vermiştir. Göçettirme, ancak bu devirden sonra resmî devlet siyaseti oldu. Rus çiftçi zadegan, İç Rusyada toprak meselesi üzerinde