A zeki veliDÎ togan bugünkü TÜRKİLİ (TÜRKİstan) ve yakın

Kendisi hakkında; gayet sade, barış zamanında evinde ev işleriyle meşgul olup savaşta ise, pek üstün yiğitlikler gösterdiğini ifade ederek:
Üyge kelse qurt qaynatır İşetin ı
Cavga barsa at oynatır İşetin¹⁰⁰).
Yani: «Senin İşetin eve geldiği zaman barışta) kurut peyniri kaynatır (=: yani kadın ve çocuk işiyle uğraşır). Fakat düşmanın karşısına varırsa at oy­natırı) denilmiştir.
Sultanların Rus taraftarı olanları Rusîara sığındılar. Cihangir Hanla Ayçuvak oğlu Bayimbet Sultan Ruslar lehine çok çalıştılar. Neticede 1838 başlangıcında İsetay Batır, bütün kuvvetini toplıyarak Yayık doğu­suna geçti ve Barsuk’ta Çekli uruğuna gelip ozaman artık Khıyva tabiî olan Aday uruğunu idare eden Kaybalı Sultana iltihak etti. Colaman Ba­tır ise elini alıp, Kine Sarı ile birleşmek üzere, Turgay tarafına gitti ¹⁰¹).
1837-1840 yıllarında ıbütün Kazakistan ayağa Kine San kalkmış bulunuyordu. Kine Sarı Sultan, artık mer kezı bir şahsiyet olmuştu. Khıyva hükümeti bu isyan hareketleriyle cidden ilgileniyordu. Kine Sarının dayandığı yer*

9. 
   Yine orada, s. 101.
   

¹⁰°) Bu beyit, Araplardan şâir Abû îshaq İbrahim ibn Osman al-Gazzî’niı» Türkleri öeverek söylediği kasideden şu parçayı hatırlatır: j \j~y~o c-O --A' o-*
• tyY Ijhy j »yY '>..•* K'rS
(Bak: Cüveynî, Cihânkü§a, cilt I, s. 63. Qazvînî’nin haşiyesi.
¹⁰¹) Ki azan ov, 84.
Sır Derya şimalindeki Teli Köl, Karatav, . Suzak, Karnak ve Çu hav­zası; esas kuvvetleri de Argın, Kıpçak ve Nayman urukları idi. Sonra. Cağalbaylılar, Aral Gölü civarındaki Çümekey, Şunkara, Çekli uruk­ları da onunla birleşti. 1638 de Sibirya ve Orenburgdan gönderilen; mühim Rus kuvvetleriyle çarpıştı. Savaşta yaralandiysa da Sibirya fır­kasının mühim kısmını yendi ve Turgay kıyısında bütün urukları top- iıyarak mutantan meclisler yaptı. Bu aralık batı sınırında yine Çingiz oğullarından yukarıda da zikri geçen Kaybali Sultan, İsetay, İşet ve Colaman Batırlar, 3.000 kişilik bir kuvvetle Yayık havzasındaki Rus kasabalarını yağma ediyorlardı. Kaybali da kendisini Batı Kazakların hanı olarak ilan etmişti¹⁰-'). Albay Mansurov idaresinde 1838 ağus­tosunda Orsk (Yaman Kala)dan gönderilen rus kuvveti, Irgız ırmağın­da Kaybali Sultanı yendiyse de, Kazaklardan yağma ettiği hayvan sü­rülerinden başka birşey elde edemedi^{251 252}).
Bürcen Başkurt işanlarından Moldaqay Abdullah Hazret, Kine Sa- r> isyanının gelişmesinin Başkurtlarda akisler uyandırdığını, han yakla­şırsa alınacak durum hakkında gizli konuşmalar vâki olduğunu hikâye ederdi. Ruslar da, Başkurtları bu karışmaktan alakoymak için, Başkurt ordusuna ve Başkurtlara karşı her türlü cemilelerde bulunmuşlardı. Orenburg valisi General Perovski ve Başkurt alaylarının kumandanr General Mayor Sialkovski tâmamile Başkurtların hâmisi kesilmişlerdi. Bütün isyanlara ruh veren merkez Khıyva olduğu için, Rusya, Perovski ve Sialkovski idaresinde olmak üzere, 1839-1840 kışında Üst-Yurt üze­rinden Khıyvaya gayet mühim bir kuvvet gönderdi. Bu ordu, Khıyva- yı silip süpürecekti. Fakat ordu ve ordunun taşıtı olan develer Çoçqa Köl ve Cim ' aralarında soğuktan kırıldı. Başkurtlara kumanda eden Sialkovski, Leh milliyetperveri ve Rus düşmanı idi. 1831 deki Leh isya­nını teşkil eden rus ordusuna mensup nefer ve subayları görürse, tahkir eder ve döverdi. Buna karşı Başkurtları çok severdi (bundan dolayı ol­malı ki Başkurtlar da Sialkovski adına tahsis edilen bir raks bestesi var­dır)²⁵³). Bu Khıyva seferinin iflâsına sebep olan da o idi. General Pero­vski yi de galiba, kasden yanlış yola sevketmişti ²⁵⁴).