A zeki veliDÎ togan bugünkü TÜRKİLİ (TÜRKİstan) ve yakın

Bozkırlı Kazak, Karakalpak ve Kırgızlar başsız kavimlerdir. Ta* nılan serdarları yoktur. Kazaklar arasında «töre» ler varsa da, itibarsız: âciz adamlardır.
Bukhara emîrinin yüksek hâkimiyetini tanıyanlara gelince şunlar­dır: Semerkandda Devlet Kuşbeği, Kara-Kölde Kabil Biy (başvezir- Hekim Bekin kardeşi), Bukharanm cenubunda, Amu Deryanın sağ ve sol kıyısındaki Türkmenlerin reisi Niyaz Bek Atak (ki Emir Haydar yanındaki «desterkhancı Saîd Bek»in babasıdır), Bukhara şimalindeki Pençşenbih’de kumluk yerlerde padişahın kızkardeşinin oğlu «Töre Khoca», Kelif’te padişahın amcası oğlu «Rahim Kul Bek», Duzakh (Cızak) ta başvezir Hekim Bekin kardeşi A'bdürresul Bek, Karşıda İba­dullah Bek, Kette-Kurgan’da Nazar Bek, Akça’da Padişah Khoca, Nu- rata da Kel Muhammed Bek Afgan, Çarcuyda İsmetullah Bek, Khatırcı ve Ziyaeddin’de Niyaz Bek Tacik, Zindânî’de Sa’îd Bek²²¹).
Bunlardan Bukhara emîrinin azçok emniyet edebildikleri elbette kendi oğulları, amcasının ve kızkardeşinin oğulları, Tacik ve Khoca- İardan tayin olunan hâkimlerdir. Hekim Beğin kardeşleri, yahut Türk- men «Sa ıd Bek Desterkhancı»nın babası ve Devlet Kuşbeği gibi yerli uruklara dayanan hâkimler, padişaha darıldıkları zaman yine «müs­takil» olabiliyorlardı.
Hazar Denizi Ötesi Türkmenlerinin siyasî durumu- Devlet Mefhumu, nu 1862-1863 yıllarında, onların arasında bulu- Türkmen ve nan Macar Vambery .tavsif etmiştir. Vambery *yi Kazaklar hayrette bırakan hususiyet ise, Türkmenler arasın­
da «ne emretmek, ne de itaat etmek arzusunu gös­teren hiçbir şahsın bulunmaması» olmuştur. Türkmenler şöyle diyor­lardı: «Biz Türkmenler başsız milletiz. Reis bulundurmak istemiyoruz. Biz hepimiz müsaviyiz. Bizim her ferdimiz padişah» ²²²). Devlet teşki- lâtma malik ^c«Oğuz»ların mukabili olarak «Türkmen» toplulukları, ta­rihte de -buna benzer bir zihniyet taşımışlardır ²²³). Bütün başka göçe­belerde azçok bir idare şekli olursa da Türkmenlerin bazı kabilelerin­ce bunun izi ve gölgesi bile yoktu. -Aralarındaki «aksakallarına, ancak büyüklük taslayıp emir falan etmediği zaman, saygı gösterirlerdi. Yal-