A. Z. Umarov Avtomobillar texnik ekspluatasiyasi

2
bir 
necha 
foiz 
bo‘lsa,‘4itanomagnetit” deyiladi; agar bir necha foiz xrom bo‘Isa,
88

---

unda “xrommagnetit” deb ataladi. U kub singoniyali boMib, tabiatda 
oktaedrik, rombo-dodekaedrik qiyofalarda boMadi. Magnetitning 
rangi qora, yarim metall kabi yaltiraydi. Qattiqligi 5,5-6, solishtirma 
ogMrligi - 4,9-5,2. Kub bo‘yicha ulanish tekisligi mukammal. 
Kuchli ravishda magnit tortish xususiyatlariga ega.Ammo uni 580°S 
ga yaqin haroratda qizdirganda magnit tortish xususiyati to^satdan 
yo‘qoladi, sovuganda yana magnit tortadigan boMib qoladi. Magnetit 
turli jinslarda uchraydi va magmatik jinslarda xol-xol donador 
shakllarda boMadi.
X rom shpinelidlar - (Mg,Fe), (Cr,AI,Fe)
2
0 4. Kimyoviy 
tarkibiga binoan xromshpinelidlar quyidagi turlarga boMinadi: 
xromit - FeCr
2 0 4
, magnoxromit (Mg,Fe)Cr
2
0 4, alyumoxromit -
Fe(Cr
2
Al)
2
0
4
va xrompikotit (Mg,Fe)(Cr,Al)
2
0 4. Ushbu turlarda 
Cr
2
0
3
miqdori 18-62% gacha o'zgaradi, FeO - 0-18%, iMgO — 
6
-
16%, AI
2
O
5
- 33%, Fe
2
0
3
- 2-30%. Bulardan tashqari tarkibida 
TiO r- 2% gacha, 1,0% chamasi MnO va biroz vanadiy oksidi 
boMadi. Ular kub singoniyali. 0 ‘ta asosli jinslarda xromit oktaedrik 
shakllarda mavjud.
Donador, yirik kristalli yaxlit agregatlar tarzida uchraydi. 
Rangi qora, yarim shaffof, ba’zan to‘q qizil, jigar rangli. 
Xromshpinelidlaming yaltirogMigi metalldek, qattiqligi - 5,5-7,5; 
ulanish tekisligi yo‘q, solishtirma ogMrligi - 4,8; tarkibida temir 
boMgan xromshpinelidlar kuchsiz magnit tortish xususiyatiga ega. 
Xromshpinelidlar doimo o‘ta-asosli magmatik jinslaming oralarida 
shtok, uyasimon, ustunsimon shaklli yirik konlar hosil qiladi. Ayrim 
o‘ta-asosIi intruziv jinslarda xromshpinelidlar platinoid guruhi 
minerallari bilan birga paragenetik bogMiqligi aniqlangan. Nurash 
zonalarida xromshpinelidlar kimyoviy barqaror; ammo issiq iqlimli 
sharoitda ular ham oksidlanadi va parchalanadi.
Shpinel - MgAi