A. Z. Umarov Avtomobillar texnik ekspluatasiyasi

Geokimyoviy qidiruv tadqiqot usullari
Geokimyoviy usullar bilan foydali qazilmalami qidirish 
ishlarini o ‘tkazish kon atrofidagi yirik geologik regionlarda va 
foydali qazilmalaming alohida tanalari atrofida m a’lum kimyoviy 
elementlaming tarqalish qonuniniyatini bilishni talab etadi. Bundan 
tashqari qanaqa elementlar miqdorining o‘zgarishi m a’lum bir kon 
mavjudligidan darak berishi, Shuningdek ular mazkur turdagi kon 
uchun qidirish mezoni va belgisi ham bo‘lishi mumkin.
Asosiy regional-geokimyoviy tushunchalar
Geokimyoviy 
va 
metallogenik 
provinsiyalar. 
Alohida 
viloyatlar o 4zida mavjud tog4 jinslaming bir-biridan va litosferaning 
o 4rtacha kimyoviy tarkibidan geokimyoviy xususiyatlari bilan farq 
qiluvchi yirik geologik regionlarga ajratiladi. Dastlab bunday 
regionlami geokimyosi va geokimyoviy tarixini o4rganishga 
A.E.Fersman asos soldi.
Geokimyoviy provinsiyalar muayyan kimyoviy elementlar 
assotsiatsiyasi konsentratsiyasining yuqori qiymatlari kuzatiladigan 
bir turdagi geokimyoviy viloyatlar holida namoyon bo4ladi. Bunday 
viloyatlaming shakllanishi yer po'stining m a’lum uchastkasining 
tarixiy rivojlanish davrida shakllanadi.
B a’zi bir provinsiyalarning kelib chiqishi Yerning planetar 
differensiatsiyasi bilan bog4liq bo'lishi mumkin, qolganlari esa 
cho4kma cho4kish jarayonlari natijasida kimyoviy elementlaming 
differensiatsiyasi bilan bog'liq holda shakllangan. Bundan tashqari 
m a’lum elementlar assotsiatsiyasi shubhasiz magmatik va tektonik 
jarayonlar tasirida ham yuzaga keladi.
Metallogenik provinsiyalar 
- bu ko4p sonli, genetik jihatdan 
o4xshash bo4lgan m a’danli konlar mavjud viloyatdir. Metallogeniya 
asoslari va uning mustaqil fan sifatida rivojlanishida V.A. Obruchev,
153

---

A.E. Fersman, S.S. Smirnova, Y.A. Bilibina, V.A. Kuznetsova, N.P. 
Laverova, I.G. Magakyan, E.A. Radkevich, V.I. Smirnov, G.A. 
Tvarchrelidze, E.T. Shatalov, A.D. Sheglov va boshqa olimlaming 
mehnatlari muhim ahamiyat kasb etgan.
M etallogenik provinsiyaga misol qilib Qoratov, Janubiy 
Qozog‘istondagi 
Janubiy-Jungar 
polimetallik 
provinsiyalarini 
keitirishimiz mumkin. Misli metallogenik provinsiya Peru va 
Chilida, uranli - Kanada qalqoni oldida Shuningdek yana Shimoliy 
Balxash bo'yi misli metallogenik provinsiyalarini ko‘rishimiz 
mumkin. Metallogenik provinsiyalar atrofida m a’danlarni tashkil 
qilgan elementlaming miqdori ancha sezilarli darajada oshishi 
kuzatiladi.