A. Y. Pentin Xalqaro tadqiqotlarda o‘quvchilarning tabiiy fanlar bo‘yicha savodxonligini baholash Tabiiy yo‘nalishdagi fan

PISA 2015 
Topshiriq nomi: QOZON-SOVUTKICH 
1-topshiriq 
Sizdan bitta xonadon uchun oziq-ovqat 
sifatini buzmasdan saqlash maqsadida 
qozon-sovutkichning eng yaxshi loyihasini 
yaratishni so‘rashdi. 
Harorat
 4 °C
bo‘lganda oziq-ovqat 
tarkibidagi bakteriyalar minimal darajada 
ko‘payadi va uning sifati maksimal darajada 
buzilmasdan saqlanadi. 
Simulyatsiyadan foydalanib, qum 
qatlamining qalinligi va namligini 
o‘zgartirish yo‘li bilan sifati buzilmasdan 
saqlanishi mumkin bo‘lgan (4 °C) eng ko‘p 
oziq-ovqat miqdorini aniqlang. 
Simulyatsiyalarni bir necha marta 
bajarishingiz hamda natijalarni qaytadan 
olishingiz mumkin. 
Harorat 
4 °C 
bo‘lganda sifati 
buzilmasdan saqlanadigan oziq-
ovqatning eng ko‘p miqdori 
kg ga teng bo‘ladi. 
Ichki sopol qozon 
Qum qatlami 
Tirgak 
qatlam
Qopqoq 
qatlami 
Tashqi sopol 
qozon 
Qum qatlami 
qalinligi 
(cm) 
Oziq-ovqat 
miqdori (kg) 
Qum namligi 
(nam / quruq) 
Temperatura 
(
0
C) 
O‘zgarmas
 kattaliklar 
 
Qum 
qatlami 
qalinligi 
(cm) 
Oziq-ovqat 
miqdori 
(kg) 
Qum 
namligi 
Havo temp 
Namlik 
38
0
C 20%
Ma’lumotlarni qayd etish 
Nam Quruq 
Ma’lumotlarni o‘chirish 

---

– 26 –
Scrin shot qilingan (komyuter ekrani suratga olingan) topshiriqda qozon-sovutkichning 
ko‘rinishi va ishlash prinsipi tasvirlangan.
O‘quvchilar kompyuter simulatsiyasidan foydalanib, qozon-sovutkichda oziq-ovqat 
sifati buzilmasdan saqlanishi uchun eng samarali sharoitni (4°C) tadqiq etishlari kerak. 
Simulatsiyada ayrim ko‘rsatkichlar (havo temperaturasi va namlik) o‘zgarishsiz qoladi, bu esa 
natijalarning ishonchliligini ta’minlashda muhim ahamiyatga ega. 1-topshiriqda o‘quvchilar 
qumning qalinligi va namlik darajasini o‘zgartirish yo‘li bilan eng ko‘p miqdordagi oziq-
ovqatning sifati buzilmasdan saqlanishi uchun zarur bo‘lgan optimal sharoitni tadqiq 
etishlari kerak.
O‘quvchilar sharoitni o‘zlari belgilashadi (qum qatlami qalinligi, oziq-ovqat miqdori, qum 
namligi), bunda ekranda tasvirlangan qozon-sovutkichning ko‘rinishi mos holda o‘zgaradi. 
So‘ngra o‘quvchilar “Ma’lumotlarni qayd etish” tugmasini bosishlari kerak. Shundan keyin 
simulatsiya ishga tushadi, kompyuter ekranining o‘ng tomonidagi jadvalda ma’lumotlar 
paydo bo‘ladi. O‘quvchilar simulatsiyani har xil sharoitda bir necha marta takrorlashlari 
kerak, zarur hollarda ma’lumotlarni qaytadan kiritishlari yoki o‘chirib tashlashlari mumkin. 
4 
0
C temperaturada sifati buzilmasdan saqlanadigan oziq-ovqat miqdorini ifodalovchi 
javoblar kompyuter ekranida qayd etib boriladi.
Mazkur topshiriq tavsifi: ilmiy bilish turi “metodologik bilim”; “ilmiy tadqiqotlarni 
loyihalash va baholash kompetensiyasi”; topshiriq konteksti “tabiiy resurslar” bo‘lib, u 
“salomatlik va kasalliklar” konteksti bilan bog‘liq. Topshiriqning kognitiv darajasi yuqori 
deb belgilangan, chunki o‘quvchilarga murakkab vaziyat taqdim etilgan bo‘lib, ular 
topshiriqni bajarishlari uchun tadqiqotlarni tizimli ravishda amalga oshirishlari talab 
etiladi.
22