A. Y. Pentin Xalqaro tadqiqotlarda o‘quvchilarning tabiiy fanlar bo‘yicha savodxonligini baholash Tabiiy yo‘nalishdagi fan

Keyingisi 
tugmasini bosing. 
Birinchi savolga o‘tish uchun 
Keyingisi 
tugmasini bosing. 
ISSIQXONA SAMARASI 
Quyoshdan kelayotgan energiyaning katta qismi Yer yuzasiga 
atmosfera orqali yetib keladi. Yer bu energiyaning bir qismini yutadi, 
qolgan qismi esa uning sirtidan atmosferaga qaytadi. Qaytgan 
energiyaning bir qismi atmosferaga yutiladi. Buning natijasida Yer 
yuzasidagi o‘rtacha temperatura unda atmosfera mavjud bo‘lmagandagiga 
nisbatan yuqoriroq bo‘ladi. Yer atmosferasi issiqxona kabi ta’sir 
ko‘rsatgani sababli “
issiqxona samarasi
” atamasi kelib chiqqan. 
Issiqxona samarasi yigirmanchi asrga kelib, ko‘proq sezildi. 
Yer atmosferasi o‘rtacha temperaturasining ko‘tarilib borayotgani 
ayni haqiqatdir. Gazetalar va boshqa davriy nashrlarda ta’kidlanishicha, 
yigirmanchi asr mobaynida temperatura ko‘tarilishining asosiy sababi 
atmosferaga karbonat angidrid gazining ko‘p miqdorda chiqarilishidir. 
19 
Issiqxona samarasi 
Kirish 
Birinchi savolga o‘tish uchun 
Keyingisi 
tugmasini bosing. 
Issiqxona samarasi 
Kirish 
2 
 
 
ISSIQXONA SAMARASI 
Quyoshdan kelayotgan energiyaning katta qismi Yer yuzasiga 
atmosfera orqali yetib keladi. Yer bu energiyaning bir qismini yutadi, 
qolgan qismi esa uning sirtidan atmosferaga qaytadi. Qaytgan 
energiyaning bir qismi atmosferaga yutiladi. Buning natijasida Yer 
yuzasida o‘rtacha temperatura agar Yerda atmosfera mavjud 
bo‘lmagandagi temperaturaga nisbatan yuqoriroq bo‘ladi. Yer atmosferasi 
issiqxona kabi ta’sir ko‘rsatadi, “
issiqxona samarasi
” atamasi shundan
kelib chiqqan. 
Issiqxona samarasi yigirmanchi asrga kelib, ko‘proq sezildi. 
Yer atmosferasi o‘rtacha temperaturaining ko‘tarilib borayotgani 
aniq haqiqatdir. Gazetalar va boshqa davriy nashrlarda ta’kidlanishicha, 
yigirmanchi asr mobaynida temperatura ko‘tarilishining asosiy sababi 
atmosferaga karbonat angidrid gazining ko‘p miqdorda chiqarilishidir. 
Anvar ismli o‘quvchi Yer atmosferasining o‘rtacha temperaturasi va 
atmosferaga chiqarilayotgan karbonat angidrid gazi o‘rtasida qanday bog‘liqlik 
borligi bilan qiziqib qoldi. 
U kutubxonadan quyida keltirilgan ikkita grafikni topdi. 

Karbonat 
angidrid 
20 
10
1860 1870 1880 1890 1900 1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970 1980 1990 

1860 1870 1880 1890 1900 1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970 1980 1990 
Yer 
Ushbu grafiklar asosida Anvar quyidagi xulosaga keldi: haqiqatan ham, Yer 
atmosferasi o‘rtacha temperaturasining ko‘tarilishi atmosferaga chiqarilayotgan 
karbonat angidrid gazi miqdorining ortishiga
bog‘liq.
Karbonat angidrid
gazining chiqarilishi 
(yiliga milliard 
tonna) 
Karbonat angidrid
gazining chiqarilishi 
(yiliga milliard tonna) 
Yer 
atmosferasining 
o‘rtacha 
temperaturasi 
(

C) 
15,4 
20
10
15,0 
14,6 
Birinchi savolga o‘tish uchun