A. V. Mavlonov

Gaz sikuv rejimi sharoitida neft quduqlari neft uyum tepasida mavjud bg’lgan katta gaz qalpog’i bosimi ostida harakat qiladi. Bosim kamayishi natijasida gaz kengayib, gaz neft chegarasi suriladi va neft gaz tomonidan siqib chiqariladi. Bunday holatlarda tg’yinganlik bosimi qatlam bosimiga yaqin bo’lganligi tufayli bosim pasaygach, neftda erigan gazlar ajrala boshlandi va u gaz uyumiga tg’nlanish imkoniga ega bg’ladi.

Tabiiy gaz siquv rejimi tashqari bilan gidrodinamik aloqasi yg’q uyumlarga xosdir. Bunday holatlarda uyum tashqarisidagi havza u bilan aloqada bg’lmaydi yoki juda oz aloqada bg’ladi, shuning uchun ham suv neft chizig’i surilmaydi, suvning neftni siqib chiqarish sharoiti mavjud bg’lmaydi. Aksariyat bunday rejimlarda neftning tepasida katta gaz uyumi mavjud. Neftning qovushqoqliga kichik, qatlam ichidagi g’tkazuvchanlik uyum chegarasida yaxshi. Ishlatish jarayonida neft uyumining hajmi kamayadi va bir qismini gaz egallaydi. Suv neft chegarasi g’zgarmay turaveradi.

Bunday holatlarda neft quduqlarining tezlikda gazga aylanib ketmasligi uchun ularning pastki qismi otiladi va chegaraga yaqin quduqlardan olinadigan mahsulot mikdori chegaralanadi.

Bunday sharoitda qazib chiqarish davom ettirilganda qatlam bosimi doimo kamayib boradi. Qatlamdan olinishi mumkin bg’lgan neft mikdori ancha bg’lishi mumkin, lekin bu holat uzoqqa chg’zilmaydi, chunki bu rejimda ishlatilganda qatlamning neft beruvchanlik qobiliyati 0,4-0,5 dan oshmaydi. SHuning uchun ham suv siquvi rejimi bilan bunda bir xil

10-rasm. Elastik suv siquvi tarzida qazib chiqaruvchi neft uyumi kg’rsatkichlarining g’zgarishi (belgilar 8-rasmdagidek).

balans zahiralariga ega bg’lgan uyumlardan olinadigan neft miqdori g’rtasida sezilarli farq bg’ladi. Bunday bg’lishiga sabab neft uyumining kg’p qismidan u siqib chiqarilmay qolib ketsa, ikkinchidan gazning neftni siqib chiqaruvchanlik xususiyati suvnikidan ozdir. Erigan gaz mikdori ma’lum bir vaqtgacha g’zgarmas bg’ladi, lekin bosim tg’yinganlik chegarasiga etgach, gaz omili tez g’sib ketadi, olinayotgan neft miqdori kamayadi. Bunday holatlarda neft deyarlik suvsiz ishlatiladi.

Faqat gaz siquvi rejimidagi uyumlar kam uchraydi. Ular Ozarbayjon, G’arbiy Ukraina, Krasnodar g’lkalarida konlarda uchraganlar.