A toshmatov, sh sh. Magzumova

Psixomotor qo‘zg‘algan bemorlar parvarishi
Q o'zg'algan bem orlarga katta e ’tibor berish lozim. Q o'zg'alish 
shizofreniyada uchrashi mumkin (katatonik va gebefrenik qo'zg'alish), 
maniakalno-depressiv psixozda, turli etiologiyali delirioz va amentiv 
holatlarda.
A gar bem or q attiq bezovtalanish va q o 'zg 'alish holatiga tusha 
boshlasa, aw alam bor, parvarishlovchi xodimlar tinchlikni va o'zini 
nazorat qila olishni saqlashlari lozim. Bemorni yum shoq ovutishga, 
fikrlarini boshqa tarafga yo'naltirishga harakat qilish kerak. Ba’zilarda, 
bemorga yordam berishi m um kin bo'lgan, um um an bezovta qilmaslik 
kerak. Bunda, bemor o'ziga va atrofdagilarga ziyon yetkazmasligiga qarab 
turish kerak. Agar bem or qattiq qo'zg'alib ketsa (masalan eshikka va 
derazaga qarab intilm oqda, atrofdagilarga hujum qilyapti), shifokor 
tavsiyasiga ko'ra hamshiralar uni yotog'ida ushlab turishadi.
Odatda, bem or yotog'ida to dorilar qilinmaguncha ushlab turiladi. 
Hamshira nafaqat qo'zg'algan bemoming yotoqda ushlab turish usullarini 
bilishi lozim, balki ularni farroshlarga ko'rsata olishi va kerak bo'lsa,
127

---

ulami boshqara olishi kerak. Bemorning qo‘zg‘alishi kuchliliga qarab, uni 
yotog'ida ushlab turish uchun 1-2 farrosh kerak bo'ladi, ba’zan buning 
uchun 3-4, 5 farrosh kerak bo'ladi. Bem or qattiq qo'zg'alganda, u 
yotoqqa orqasi bilan yotqiziladi, oyoqlari va qo'llari to'g'ri bo'lishi kerak. 
Yotoqning ikkala tarafidan ikkitadan farrosh turib oladi. Ikkitasi qo'lini, 
yelka va kaftini, ikkitasi soni bilan boldirini mahkam ushlab turadi. 
Farroshlardan biri oyoqlarini, boshqasi esa qo'llarini — chap qo'l o'ng 
qo'l ustiga qo'yib qovushtirib ushlab turadi. Agar bemor qo'zg'alish vaqtida 
kallasi bilan urish yoki tishlashga harakat qilsa, yana bir odam uning 
kallasini ushlashi lozim. Buning uchun farrosh yotoqning bosh tarafiga 
turib olib, peshonasini sochiq bilan o'rab, kallasini yostiqqa bosib turadi. 
Ushlab turish vaqtida bemorga og'riq yetkazib bo'lmaydi, shuning uchun 
uni ushlaganda choyshab yoki ko'rpa bilan ushlash kerak. Bemorning 
qorniga yoki ko'kragiga bosish mumkin emas, chunki qovurg'alari sinib, 
qattiq og'rishi mumkin.
Agarda qattiq qo'zg'algan bemor biron-bir narsa bilan dag'dag'a qilib 
o'ziga yaqin yo'latm asa, uni yoniga adyolni ochiq holda ko'tarib olib, 
yaqinlashib kelib, tezda yopib olish kerak. Bundan so'ng darrov yotoqqa 
yotqizib, yuqorida aytib o'tilgan usul bilan ushlab turish kerak.
Qo'zg'algan bem orni bir xonadan boshqa xonaga o'tkazayotganda 
ham uni to 'g 'ri ushlab turish lozim . Bu u ch u n q o 'zg 'alish n in g
kuchliligiga va bemorning kuchiga qarab bir nechta usul mavjud. Agar 
bem orni bitta farrosh olib borayotgan b o'lsa, u bem or yoniga orqa 
tarafidan kelib q o 'llarin i xochm a-xoch qilib yonida ketishi lozim. 
Bemor qarshilik ko'rsatishi mumkin: chiqib ketmoqchi bo'ladi, kallasi 
bilan urm oqchi bo'ladi. Bu narsalarning oldini olish m aqsadida 
chalishtirilgan q o 'llarn i k o 'tarish kerak, bu bilan yelka va kalla 
harakatlari chegaralanadi. Qo'zg'alish yuqori darajada bo'lganda bemorni 
ikkita farrosh olib boradi. Bu holda har bir farrosh bem orning kafti va 
yelkasidan (tirsak b o 'g 'in id a n yuqoriroq), qo'llaridan ushlab yon 
tomonga tortadi.