А. Тешабаев, С. Зайнабидинов, И. Каримов, С. Власов, В. Абдуазимов

11.5.
 
Металл устидаги яримўтказгич пардаси 
Кўпчилик металлар кўпинча бинар бирикма шаклидаги яримўтказгич 
пардаси билан қопланган бўлади. Бинобарин, кўп жараёнлар шу 
яримўтказгич сиртида кечади. 
Агар парданинг 
L
қалинлиги экранланиш узунлигидан кичик бўлса, 
парданинг хемосорбцион ҳоссалари унинг қалинлиги ва металнинг 
ҳоссаларига боғлиқ бўлади. 
Бу масала парданинг ташқи сиртидаги Ферми сатҳи вазиятини 
L
ва 
металдан чиқиш иши 
0
A
нинг функцияси сифатида аниқлашдан иборат. 
Агар электроннинг парда сиртидаги потенциал энергиясини V
L
орқали, 
металл ва яримўтказгич орасидаги контакт потенциаллар айирмасини 
0
V
билан белгиласак, масала 
)
,
(
0
V
L
V
V
L
L

функцияни таҳлил қилишга келади. 
Таҳлил қуйидаги хулосаларга келтиради. Агар парда сирти мусбат 
зарядланган 


0


бўлса, унинг адсорбцион қобиляти донор газга нисбатан 
парда юпқалашган сари ортиб боради, акцептор газга нисбатан камаяди. 
Агар парда сирти манфий зарядланган 


0


бўлса, донор газга 
нисбатан парданинг адсорбцион қобиляти у юпқалашган сари ортади, 

---

100 
максимумдан ўтади, сўнгра камаяди, акцептор газга нисбатан камаяди, 
минимумдан ўтади, сўнгра ортади. 
Парданинг каталитик ҳоссалари ҳам унинг қалинлиги ва таглик 
сифатида олинган металнинг табиатига боғлиқ бўлади. 
 
Саволлар 
1.
Яримўтказгичнинг сирти билан ҳажми орасида қандай боғланишлар 
бор? 
2.
Сиртнинг зарядланишига қандай эффектлар боғлиқ? 
3.
Зарядланган яримўтказгич қандай адсорбцион ҳоссаларга эга бўлади? 
4.
Сирт киришма тақсимотига таъсир кўрсатадими? 
5.
Метал устига ўтказилган яримўтказгич пардасининг ҳоссалари қандай?