А. Тешабаев, С. Зайнабидинов, И. Каримов, С. Власов, В. Абдуазимов

s
 ни чиқиш иши ва ташқи фотоэффект чегарасини бир 
вақтда ўлчашдан aниқлаш 
 
Агар чиқиш иши W ни ва ташқи фотоэффектнинг қизил чегарасига мос 
келадиган фотон энергияси χ ни ўлчанса, у ҳолда бу катталиклар орасидаги 
фарқ
W-
χ ушбу Y
s
+E
Fo
йиғиндини аниқлайди( Е
Ғо
- ҳажмда Ферми сатҳи). Агар Е
Ғо
маълум бўлса, унда Y
s
ни аниқлаш осон. Атомар тоза сирт учун 
χ

W бу эса 
сиртда айниш ҳолати борлигидан дарак беради. 
 
9.2.4. Y
s
 ни эркин заряд ташувчиларнинг ёруғлик ютиши 
бўйича аниқлаш 
 
Бу усулда эркин заряд ташувчиларнинг (Э.З.Т.) инфрақизил (ИҚ) 
нурланишни сирт яқинида ютиши оқибатида сирт потенциалининг 
ўзгариши аниқланади. Маълумки, агар яримўтказгичда зоналардан бири n- 
карра айниган бўлса, тегишли спектрал оралиқда ёруғлик ютилганда заряд 
ташувчилар зонанинг бир тармоғидан иккинчисига ўтиши мумкин. 
Дархақиқат, германий ва кремнийда валент зонада икки карра айниш бор, 
яъни унда оғир ва енгил коваклар тармоқлари мавжуд. 

---

74 
ИҚ ёруғликни ютиб эркин коваклар бир тармоқдан иккинчи тармоққа 
ўтади. Тажриба германий учун бу ҳодиса 3.4, 4.7 ва 20 мкм ИҚ ёруғлик 
ютилганида кузатилган. 
Агар ИҚ ёруғлик сирт яқинида ютилса, бу ҳолда ютилишнинг 
ўзгариши бўйича зоналар эгилиши катталиги ўзгариши 
s
Y

ни аниқлаш 
мумкин. Бу тажрибанинг қийинчилиги шундаки, сирт суст ютилувчи ИҚ 
ёруғлик билан ёритилиши керак ва ўша вақтда шу ёруғлик сирт яқинидаги 
соҳада ютилиши лозим. Бу шартларни бажариш учун кристал сиртига 
паралел равишда ва юпқа қатламидан нур ўтказилади; бунда сиртдан тўла 
ички қайтиш ҳодисасидан фойдалинилади. Тавсифланган усул Y
s
тўғрисида 
сифатий маълумот беради