16-мавзу. Биологая
дарсларида
замонавий педагогик ва ахборот
технолопшларидан фойдаланиш.
Режа :
1. Педагогак технологиялар ҳақида тушунча.
2. Биологияни ўкитшцда двдактик ўйинли дарслардан фойдаланиш.
3. Биологаяни ўқитишда муаммоли таълим технологияларидан фойдаланиш.
4. Модулли таълим технологиялари ва модулли дарсларнинг ўзига хос
хусусиятлари.
5. Биологая дарсларида ҳамкорликда ўқигиш технологияларидан
фойдаланиш.
6. Биологая дарсларвда ахборот технологаяларидан фойдаланиш.
Кадрлар тайёрлаш миллий дастурининг амалдага иккинчи сифат босқичи
таълим муассасаларвда ўқитиладиган барча ўқув фанларини илғор педагогик
технологаялар билан таъминлашни кўзда тутади. Шу сабабли барча ўқув
фанлари каби биологаяни ўкитишда ҳам педагогах технологиялардан
фойдаланиш замон талаби саналади.
Педагогик технологая атамасига ҳар бир двдакг олим ўз нуқтаи
назарвдан келиб чиқкан ҳодда таъриф берган. Ҳали бу тушунчага тўлиқ ва
ягона таъриф қабул қияинмаган. Ушбу таърифларнинг ичида энг мақсадга
мувофиғи ЮНЕСКО томонвдан берилган таъриф саналади.
Педагогик технология
- ўқитиш шаклларши оптималлаштириш
мақсадида ўқитиш ва билимларни ўзлаштириш жараёнида инсон салоҳияти ва
техник ресурсларни кўллаш, уларнинг ўзаро таъсирини аниклашга имкон
берадиган тизимли методлар мажмуасвдир.
Бу ерда, иноон салоҳияти дейилганда, ўқитувчининг педагогак ва
ўқувчиларнинг ўқув-билиш фаолияти, техник ресурслар деганда ўқитиш
методлари ва воситалари назарда тутилмоқца.
Бизнинг назаримизда, педагогик технология - таълим жараёнининг
самарадорлигани ошириш мақсадвда ўқитиш ва билимларни ўзлаштириш
жараёнида ўқитувчининг педагогак ва ўқувчининг ўкув-билиш фаолиятини
уйғун равишда ташкил этиш, мазкур фаолиятни фаоллаштириш мақсадида,
самарали ўқитиш методлари, воситалари ва шаклларини қўллаш, уларнинг
ўзаро таъсирини аникдашга имкон берадиган тизимлар мажмуаоидир.
Педагогик технологияларнинг учта даражаси мавжуд:
1. Умумий методик даража. Умумий педагогак (умумдидактик, умумтарбия-
вий) даражада педагогик технологиянинг умумий қонуниятлари, концептуал
асослари, ўқитувчи ва ўкувчининг билиш фаолиятини ташкил этиш ва
бошқаришнинг ўзига хос хусусиятлари ишлаб чиқилади.
2. Хусусий методик даражада муайян бир ўкув фани, курсни ўқитиш
жараёнининг мақсади ва вазифаларини амалга ошириш мақсадида таълим
мазмунини ўкувчилар онгига сингциришда фойдаланиладиган ўқитиш
методлари, воситалари ва шаклларининг мажмуаси тушунилади.
3. Локаль (модул) даражада таълим-тарбия жараёнининг маълум бир қисмида
мазкур қисмнинг хусусий дидактик ва тарбиявий мақсадини ҳал этишга
қаратилган технология тушунилади.
Педагогак технологияларнинг юкорида қайд этилган учта даражаси бир-
бирини тўлдиради ва тақозо этади.
Ҳозирга замон таълим тюимида ҳукмронлик қилаётган аньанавий
таълимни мазмунан янгилаш ва таълим-тарбия жараёнини ташкил этишни
76
тубдан ўзгартиришга қаратилган технологияларни дидактик мақсадларига кўра
куйидага гуруҳларга ажратиш мумкин:
1. Педагогик муносабатларни инсонпарварлаштириш ва демократлаштириш
асосидаги педагогак технология;
2. Ўкувчиларнинг билиш фаолиятини фаоллаштириш ва таълим-тарбия
жараёнининг самарадорлигани оширишга қаратилган педагогик
технология.
3. Таълим жараёнини ташкия этиш ва бошқаришнинг самарадорлигини
оширишга қаратилган педагогик технологиялар.
4. Ўкув материалини дидактик жиҳатдан такомиллаштириш ва кдйта
ишлаш асосидаги педагогик технология.
5. Халқ педагогакаси методларидан фойдаланишга асосланган педагогик
технология.
Қуйида шу технологаяларга қисқача тўхталамиз.
1. Педагогик муносабатларни инсонпарварлаштириш ва
демократлаштириш асосвдаги педагогик технологая; Мазкур технолошя
ўқитувчи ва ўқувчи шахси ўртасидаги муносабатларни мукаммачаштириш,
ўкувчи шахсига индивидуал ёндашиш, таълим-тарбия жараёнини
демократлаштириш, таълим мазмунини инсонпарварлик гоялари билан
бойитишни назарда тутади.
2. Ўқувчиларнинг билиш фаолиятини фаоллаштириш ва таълим-тарбия
жараёнининг самарадорлигани оширишга қаратилган педагогик технологая.
Мазкур технолопм биологияни ўқитишда ўкувчиларнинг билиш фаолиятини
фаоллаштириш ва таълим-тарбия жараёнининг самарадорлигини оширишга
имкон яратади. Бу технологиялар гуруҳи дидактик-ўйин, ривожлантирувчи,
муаммоли, модулли ва коммуникатив таълим технологияларини ўз ичига
олади.
3. Таълим жараёнини ташкил этиш ва бошқаришнинг самарадорлигани
оширишга қаратилган педагогик технологиялар. Ушбу технологиялар
биологияни ўқитшцца таълим жараёнини мақсадга мувофиқ ташкил этиш ва
бошқариш орқали самарадорликни оширишга имкон беради. Уларга дастурли
ўқитиш, дифференциал таълим, таълимни ивдивидуаллаштириш, гуруҳли ва
жамоавий ҳамкорлик, уйғунлаштирилган таълим технологаялари киради.
4. Ўқув материалини дидактик жиҳатдан такомиллаштириш ва қайта
ишлаш асосидаги педагогик технология. Мазкур технология ўқув материалини
дидактик жиҳатдан такомиллаштириш ва қайта ишлаш орқали ўкувчиларнинг
билимларни ўзлаштириш жараёнининг самарадорлигини ошириш, аклий
фаолиятни босқичма-босқич шакллантириш орқали мустакил ва эркин
фикрлашни ривожлантиришни назарда тутади.
5. Халқ педагогакаси методларидан фойдаланишга асослаш-ан педагогик
технолопм. Мазкур технология шахс камолоти ва табиий ривожланиши
таълим-тарбия жараёнининг узвийлигига асосланадиган тарбия технологая-
ларидан иборат. Биологияни ўқитишда ушбу технологиялардан фойдаланиш
уқувчиларни мустакиллик принциплари ва Она-Ватанга садоқат, миллий ва
умуминсоний қадриятларга ҳурмат руҳида тарбиялаш, улар қалби ва онгага
миллий истиклол ғояларини сингдириш имконини беради.
Педагогак технологиялар таълим жараёнида локаль (модул) ва хусусий
методик даражада кўлланилади.
Биология ўқитувчиси ўкуъчиларнинг билиш фаолиятини ташкил этиш ва
оошқаришни такомшшаштириш мақсадида аввал дарснинг маълум босқичида
77
локаль (модул) даражада кўллаши мақсадга мувофиқ. Бунда аввал янги мавзу
ўрганилиб, ўқувчиларнинг ўзлаштирган билим, кўникма малакаларини
назорат қияиш ва баҳолашда назорат тестлари, турли ўйин машклар,
мусобака, тренинг ўтказади. Ўқувчиларнинг бу фаолиятга киришиши ва
муайян кўникма ва малакаларни эгаллагандан сўнг, педагогак технологияларга
асооланган дарсларни ўтказиши, яъни хусусий методик даражада кўллаши
мумкин.
Хусусий методик даражада дарснинг барча босқичлари педагогик
технология талаблари асосида ташкил этилади. Бунда ўқитувчи ўрганипадиган
мавзунинг таълимий, тарбиявий ва ривожлантирувчи мақсадларидан келиб
чиққан ҳодда кайси технологиядан фойдаланиш, мазкур технология асосвда
ўкувчиларнинг билиш фаолиятини ташкил этишнинг ўзига хос хусусиятлари,
дарсда ўқувчиларнинг билиши лозим бўлган ўқув топшириклари,
ўқувчиларнинг ўзлаштирган билимини назорат қилиш ва баҳолаш йўлларини
белгилаши лозлм.
Биз педагогик технологаяларнинг ўзига хос хусусиятлари, моҳияти ва
мазмунига кўра икки гуруҳга ажратдик:
1. Педагогик жараённинг характери, бориши ва мазмунини ўзгартиришда
қўлланиладиган педагогак технолопмлар.
2. Биологая дарсларвда фойдаланиладиган технологиялар.
Do'stlaringiz bilan baham: 
